Tunceli: Pertek Çeşmesi

Pertek Çeşmesi; Tunceli’nin Pertek İlçesi, İstiklal Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Çeşme, bakımsızlık nedeniyle tahrip olmuş durumdadır. Pertek Çeşmesi, 2008’den itibaren Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından koruma altına alınmıştır.

Bu çeşmelerin dışında, Çemişgezek’in Kale Mahallesi’nde Kale Çeşmesi, Çukur Mahallesi’nde Çukur Çeşme ve Tunceli Merkeze bağlı Demirkapı köyünde Demir Kapı Çeşmesi bulunmaktadır.

Bu çeşmeler de Erzurum Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından koruma altına alınmıştır.

Paylaşın

Tunceli: Sultan Hıdır Türbesi

Sultan Hıdır Türbesi; Tunceli’nin Pertek İlçesi, Dorutay (Zeve) Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Üryan Hızır da denilen Sultan Hıdır’ın Türbesi, ziyaret edenlerin dertlerine çare olarak başvurdukları bir ziyaretgâhtır. Daha çok çocuğu olmayanlar ile sara ve akıl hastaların yakınları tarafından ziyaret edilmektedir. Bakımı ziyaretçilerin katkılarıyla köy muhtarlığı tarafından yapılmaktadır.

Söylencelere göre Selçuklu Sultan Alaattin   askerleriyle bölgedeyken  bir yaşlı insana rastlarlar. Sonra yaşlı ermişin gösterdiği kerametleri görünce etkilenirler ve ona üç kurama bırakarak bölgeden ayrılırlar, gibi rivayetler bu türbe hakkında söylenir.

Sultan Hıdır’ın türbesi ise üç ana bölümden oluşur. İlki, kurbanların kesildiği ve ateşin yakıldığı avlu kısmıdır. Buranın üzeri (zaman zaman yapılan tadilat ve yenilemeler neticesinde) demir çatıyla da örtülüdür. Oturma alanlarının bulunduğu avluda genellikle vakit geçirilir.

İkinci bölüm, avludan türbeye girişte karşılaşılan ilk odadır. Burada üç mezar vardır. Mezarların kimliği hakkında yeterli bilgi olmamakla birlikte, yaygın kanı onların türbenin bekçileri olduğu yönündedir. Bu mekânda “teberik” denen ince bir kum alanı da vardır. Ziyaretçilerin bazıları çeşitli sağaltma pratiklerinde kullanmak üzere bu kumdan alırlar. Bu odadan, türbenin üçüncü ve asıl bölümüne geçilir.

Burada Sultan Hıdır’ın mezarının yansıra birkaç mezar daha vardır. Ancak üstün körü yapılan yenilemeler yüzünden üstleri hemen hemen kapanmış vaziyettedir. Genişçe bir oda olan türbe, yatıya kalacak ziyaretçiler için ayrılmıştır. Burada yatıya kalacak ziyaretçilerin kullanımına açık öteberilerin bulunduğu bir yer de bulunur.

Paylaşın

Tunceli: Mahsume (Besime) Hatun Türbesi

Mahsume (Besime) Hatun Türbesi; Tunceli’nin Pertek İlçesi, Soğukpınar Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Mezarlık alanda bulunan Türbenin, Mahsume adında bir kadına ait olduğu sanılmaktadır. Mahsume, halk arasında Besime olarak da bilinmektedir.

Türbenin yapım tarihi bilinmemektedir. Yapının izlerinden sekizgen bir plana sahip olduğu anlaşılmaktadır.

Çevredeki diğer türbelere plan ve malzeme yönünden benzerlik gösterdiği için 15. Yüzyıl sonu ile 16. Yüzyıl başlarında yapılmış olduğu tahmin edilmektedir. Uzun yıllar bakımsız kaldığı için türbe halen harap durumdadır.

Paylaşın

Tunceli: Derun-i Hisar (Sağman) Kalesi

Derun-i Hisar (Sağman) Kalesi; Tunceli’nin Pertek İlçesi, Sağman Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Kale, yöreye hakim bir tepe üzerinde kurulmuştur. Kalenin yapım tarihi hakkında kesin bir bilgi yoktur. Evliya Çelebi’nin tarifine göre, Diyarbakır’daki Artukoğulları sülalesinden bir Türk Beyi tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır. Tepenin batı ve güney yamacında bulunan kale surları günümüze kadar kalmıştır.

Kalenin yapımında moloz taş kullanılmış, ayrıca çevresindeki kayalardan da yararlanılmıştır. Tam bir planı çıkarılamamakla beraber çevreyi kontrol eden gözetleme kalesi niteliğinde olduğu sanılmaktadır. Yuvarlak burçlarından biri iyi durumda günümüze gelebilmiştir.

Paylaşın

Tunceli: Çelebi Ağa Camii

Çelebi Ağa Camii; Tunceli’nin Pertek İlçesi, İstiklal Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Murat Irmağının kıyısında giriş kapısı üzerinde bulunan kitabeye göre 1569 yılında Ramazan ayında yaptırılmıştır.

Giriş kapısının üstünde Arapça silüs hatla yazılan kitabede “Emera bi’imareti hâzihi’l-mescid’ş-şerife el mubâreke ani’l-ekremi Çelebi Bey bin Ali Koca hacili gafferallâhü zünû beümâ fi tarihî şehr-i Ramazan sitte ve seb’în ve tis’a miete 976”. Türkçesi, “Bu mübarek camii şerifin yapımını koca hacili Ali oğlu Çelebi Bey emretmiştir. Allah onların günahlarını affetsin. Tarih 976 yılı Ramazan ayı (Miladi Şubat-Mart 1560)”

Kesme ve moloz taştan yapılan cami, üç kubbeli son cemaat yeri ve tek kubbeli ana mekândan oluşmaktadır. Ana mekânın batısında yer alan beşik tonozlu mekânın duvarında eyvanlı çeşme ve minare vardır. Çeşme, minare ve son cemaat yeri duvarları, iki renkli kesme taştan yapılmıştır.

Çelebi Ağa Camii, bu bölgenin Keban Baraj Gölü suları altında kalmasıyla, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Restorasyon Bölümü tarafından taşları numaralandırılmak suretiyle Pertek ilçe merkezine taşınmış ve burada yeniden monte edilerek kullanıma açılmıştır.

Paylaşın

Tunceli: Sungur Bey Camii

Sungur Bey Camii; Tunceli’nin Pertek İlçesi, Soğukpınar Mahallesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

“Baysungur Cami” ve “Yukarı Cami” olarak da bilinen bu cami, Murat Irmağının kıyısında 1569 yılında yaptırılmıştır. Yapı üzerinde bugün herhangi bir kitabe mevcut değildir.

Ancak Sungur Bey Camisinden alındığı belirtilen ve Harput Müzesinde bulunan beyaz mermer üzerine sülüs yazılı kitabede “Ve kad, Büniye fî eyyâm’ül-saltanâtı es-Sultânü’l-mufahham vel’hakânü’l-mua’zzam melîk’ül Rum ve’l-Arab’ül ve’l-Acem Sultân Murad Hân bin Selîm Hân halle dellâhu mülkehû benân hâza fahrü’l-enâm Sungur Bey bin Rüstem Bey bin Hüseyin Bey Pertek, ellazi gaferehü zunûbehüm fi 985”. yazmaktadır.

Türkçesi; “Rum, Arap, Acem Sultanı Selimhan Oğlu Sultan Murad zamanında Pir Hüseyin oğlu Rüstem oğlu Sungurbey tarafından yaptırılmış, Allah günahlarını affetsin sene 985. (Miladi 1569)”

Üç kubbeli son cemaat yeri ve tek kubbeli ana mekândan oluşmaktadır. Son cemaat yeri ile minare, iki renkli taştandır. Taç kapı ve mihrabın taş işçiliği çok özenlidir. Pencereler, sütunlara oturmuş sivri kemerlerle çevrelenmiştir.

Cami, çok kuvvetli süsleme tekniği ile Türk mimari tarzı tezyini sanatının ender yapılarından biridir. Sungur Bey Camii, bu bölgenin Keban Baraj Gölü suları altında kalmasıyla, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Restorasyon Bölümü tarafından taşları numaralandırılmak suretiyle Pertek ilçe merkezine taşınmış ve burada yeniden monte edilerek kullanıma açılmıştır.

Paylaşın

Tunceli: Salih Bey (Sağman) Camii

Salih Bey (Sağman) Camii; Tunceli’nin Pertek İlçesi, Sağman Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçlarıyla ulaşım mümkündür.

Yapım tarihi kesin olarak bilinmese de, Keyhüsrev Bey’in oğlu Salih Bey tarafından inşaatına başlanmıştır.12 Yapı, medrese?, türbe ve çeşme birimleri ile bir külliye şeklinde tasarlanmış olup; bazı araştırmacılar tarafından çok fonksiyonlu cami olarak nitelenmiştir.

Cami, kare planlıdır. Sekizgen kasnağa oturan kubbe merkezi planlı ana mekânı örtmektedir. Kubbeye geçiş tromplarla sağlanmıştır. Ana mekânın giriş kısmında doğu-batı yönlü bir kemer açıklığı yer almaktadır. Ana mekân içerisinde yer alan ve üzerinde yer yer geometrik bezemelerin olduğu iki kristalli mermer minber ve yarım altıgen
planlı mukarnaslı mihrap oldukça sade tasarlanmıştır. Mihrap nişinin iki yanında sütunceler yer almaktadır. Minberin bir kısmı yıkılmıştır.

Ana mekânın iç duvarlarında yer yer 16.yüzyıla ait çini panolar yer almaktadır. Bu pano parçaları, iç mekânın duvarlarının belli bir seviyeye kadar çini ile kaplandığını göstermektedir. Bu çinilerin devşirme olduğu anlaşılmaktadır. Üç birimli son cemaat yeri kubbelerle örtülmüştür. Kubbelere geçişte pandantif kullanılmıştır. Son cemaat yerinin batısı minarenin giriş kapısı, doğusu ise işlevi kesinlik kazanmayan bir birimin duvarı ile sınırlandırılmıştır.

Yapının taç kapısı dikdörtgen bir çerçeve ile sınırlanmış, mukarnaslı, renkli taşlar ve oyma bezemelerle hareketlendirilmiştir. Kapının iki yanında ikişer adet sütunce yer almaktadır. Bu sütuncelerin iç kısımda kalanlarının alt bölümü kum saati şeklindedir. Yapı duvarlardaki ve kubbedeki pencereler ile aydınlatılmıştır. Ana mekânın batı ve doğu kısmında yapıya bitişik çeşitli birimler mevcuttur. Bu birimlerin ana mekâna sonradan eklendiği bilinmektedir.

Batı kısmında işlevi netlik kazanmayan, tonoz ve kubbe örtülü 4 birim, iki kubbeli revak birimi ile sekizgen planlı, kubbe örtülü türbe yer almaktadır. Türbenin içerisinde biri Keyhüsrev Bey veya oğlu Salih Bey’e ait üç adet sanduka yer almaktadır. Yapının doğu bölümünde de kubbe ve tonozlarla örtülü dört birim ve iki adet kubbeli revak birimi bulunmaktadır. Batı kısımda yer alan birimlerle bir simetri oluşturan bu birimler, oldukça harap durumdadır. Bu
birimlerin işlevi tam olarak bilinmemektedir.

Yapının minaresi, yapıdan bağımsız olup, batı kısımda yer almaktadır. Taş kaideli, silindirik gövdelidir. Minareye dışarıdan ve ana mekândan çıkılmaktadır. Minare gövdesi üzerindeki alçı bezemeler ve çiniler dikkat çekmektedir. Caminin iki adet çeşmesi ise kuzeybatı kısımda yer almaktadır. Her iki çeşme de geniş bir eyvan şeklinde tasarlanmış, kesme ve moloz taş ile yapılmıştır.

Çeşmelerden birinde ters konulmuş ve okunamaz halde bir kitabe mevcuttur. Diğer çeşmede ise bir kitabe ile onun üzerinde de bir kitabe boşluğu vardır. Külliye yapılarının tamamında kesme ve moloz taş birlikte kullanılmıştır. Özellikle iki renkli kesme taş kullanımı bu bölgedeki diğer yapılarda da göze çarpmaktadır. Yakın zamanda restore edilen Sağman Cami giriş cephesindeki mermer ve somaki taştan yapılmış sütunlar bugün yerinde mevcut değildir.

Paylaşın

Tunceli: Pertek Kalesi

Pertek Kalesi; Tunceli’nin Pertek İlçesinin Kaledibi Köy sınırları içerisinde yer almaktadır. Murat Irmağı’nın kaysındaki bir tepenin üzerinde inşa edilmişti.

Pertek Kalesi bu bölgenin Keban Baraj Gölü sular altında kalması nedeniyle bu gün bir ada üzerinde yer almaktadır. Osmanlılar zamanında onarım gören kalenin yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir.

İç içe iki surdan oluşan kalede, surlar arasında yapı kalıntıları bulunmaktadır. Kalenin güney cephesindeki yontma taşların arasına kondurulmuş kırmızı sert tuğlalar ve serptirilmiş mavi çiniler vardır. Kalenin içinde bir sarnıç ve yapı kalıntıları mevcuttur.

Kalenin bulunduğu yer aynı zamanda eski Pertek kentinin olduğu yerdir. Kalenin Halid Bin Velid tarafından onarıldı; daha önce kalede bulunan Karakuş (Moğolcada Portok) heykeli kaldırılarak Arapça yazılmış bir kitabe konulduğu belirtilmektedir.

Paylaşın