2 Ocak 1937 yılında Çanakkale’nin Ezine İlçesinde dünyaya gelen Afet Ilgaz (Muhteremoğlu), 16 Ocak 2015 yılında hayatını kaybetmiştir. Afet Ilgaz’ın mezarı Yedikule Mezarlığı’ndadır.
Çocukluğunun üç yılı, babasının işi dolayısıyla Kars ve Iğdır’da geçti. Okula Iğdır’da başladı. Babasının mesleği dolayısıyla Ankara’ya taşındılar. Ezine’de bir süre kaldıktan sonra İstanbul’a yerleştiler. Ilgaz’ın çocukluğu ve genç kızlığı, dindar bir muhit olan Kocamustafapaşa’da geçti.
Bu semtteki yaşamına, hikâyelerinde çok yer veren yazar, bu durumu “Ben çocukluğumdan beri bu havayı soludum. Muhafazakâr insanlardan oluşan bir ailede büyüdüm. Yazılarıma yasadıklarım aksetti. Semtin bende uyandırdığı intibalar ve ruhumda oluşturduğu düğümlerin çözülmesi gerekiyordu. Başörtülüler’de böyle bir girişim vardır.” diyerek açıklar. Ilgaz’ın babası Kırım kökenli bir Bulgaristan göçmeni, annesi ise Ezinelidir.
Iğdır ve Kars‘ı rüya şehirleri olarak nitelendirerek buraları, en güzel hatıralarının cereyan ettiği yerler olarak görür. Iğdır’da başladığı ilköğrenimini İstanbul’da tamamlayan Ilgaz, sonrasında 8 yıl (1949-1957) aynı okulda okumuştur. Çapa Uygulama Ortaokulu’ndan sonra, Çapa Öğretmen Okulu, sonrasında ise Çapa Eğitim Enstitüsü’nde öğrenim görmüştür. Öğreniminin hemen ardından Pınarhisar’a ortaokul öğretmeni olarak atanmıştır.
Türkoloji’ye girmek ve üniversitede kalmak düşüncesinde olan yazar görevinden istifa ederek İstanbul’a gelir. Eğitim Enstitüsü’nde yeterli bir eğitim aldığına inanmayan Ilgaz üniversiteye giriş döneminde, kararından vazgeçerek Türkoloji’ye değil, Felsefe ’ye kayıt yaptırır. Ilgaz felsefe öğrenimine başladığı yıl, Latin ve Grek edebiyatını ve dillerini öğrenmek üzere Klasik Filolojiye kaydolarak kendi deyimiyle “öğrenim yıllarında ikinci aşamayı” yapar.
Afet Ilgaz; 1960‟lı yılların edebiyat hayatında zirve yaptığı dönem olduğunu belirtir. 1965 yılında Başörtülüler hikâye kitabıyla Türk Dil Kurumu Hikâye ödülünü alır. 1963 yılında yayımlanan Toprak hikâye kitabı, içeriğiyle Türk edebiyatında ilk sayılabilecek bir eserdir. İtalya gezileri sırasında yazdığı İnsancıklar adlı oyun mansiyon ödülü alır. 1970‟lerden sonra hikâyelerden çok romana ağırlık veren yazarın Yol romanı da Türkiye Yazarlar Birliği‟nce yılın romanı ödülünü kazanır.
İlk soyadını (Muhteremoğlu) taşıyan bir kitabevi açıp yönetir. Ardından sahibi olduğu özel bir anaokulunda öğretmenlik ve yöneticilik yapar. 1970’te Rifat Ilgaz’la Sınıf Yayınları’nı kurar. Bir dönem Türkiye Yazarlar Sendikası’nda çalışır. İstanbul, Yücel, Varlık, Yeditepe, Türk Dili gibi birçok dergide ve gazetede hikâye ve makaleleri yayımlanan A. Ilgaz, Yeni Şafak’ta haftada üç gün fıkra yazmış, Kanal 7 televizyonunda, haftanın yedi günü “Okuma Saati”ni ve haftada bir gün “Yorum”u hazırlayıp sunmuştur.
Afet Ilgaz’ın Eserleri:
Öykü: Eşiktekiler (1960), Ahmet Beylerin Bedriye (1963), İtalya Notları (gezi, 1962), Başörtülüler (1964), Toprak İnsanları (1971), Halk Hikâyeleri (1972), Çeribaşı Abdullahla İdamlık İsmail (1974).
Çocuk kitapları: Annem Annem (çocuk romanı, 1972; TV filmi, 1981), Değişen Sevgililer (1976), Çocuklar da Savaştı (1979), Karadaylak (1991), Filiz Büyüyor (1991).
Roman: Aşamalar (1977), Ölü Bir Kadın Yazar (1983), Garip Bir Dava (1987), Bir Feministin Doğruya Yakın Portresi (1988), Sendika (1987), Ad Semud Medyen (1991), Yol (1993), Yolcu (1994), Menekşelendi Sular (1997).
Çeviri: En Güzel İtalyan Hikâyeleri (1962).
Öteki eserleri: Ateş Denizinde Yol, Ermiş (2000), İbnü’l-Vakt (2000), Kazdağı Öyküleri (2000), Ateş Denizinde Yol Alan Gemi (2001), İkindi Güneşi (2003), Vahiy Sürecinde Kadın (2004), Statükocu Dana (2005), Yarım Kalan “Devrim” (2009), 11 Zabit 11 Subay (2009), Sorgu ve Derviş (2010).
Ödülleri: 1960, Törehan, Sanat ödülü (Eşiktekiler), 1965, Türk Dil Kurumu, Hikaye ödülü (Başörtülüler), 1973, Türkiye Yazarlar Birliği, Yılın Romanı ve Romancısı ödülü (Yol).
