Ortoreksiya nervoza, sağlıklı beslenmeye aşırı odaklanma ve bu doğrultuda katı beslenme kuralları geliştirme ile karakterize edilen bir yeme bozukluğu türüdür.

Haber Merkezi / Resmi olarak bir psikiyatrik tanı kategorisi olmasa da, yeme bozuklukları spektrumunda yer alan bir durum olarak kabul edilir. Kişi, “sağlıklı” ya da “doğru” beslenme takıntısı nedeniyle sosyal, fiziksel ve psikolojik sorunlar yaşayabilir.

Ortoreksiya, genellikle sağlıklı yaşam trendleriyle ilişkilendirilir ve anoreksiya nervoza ile benzerlikler taşısa da, temel farkı kilo verme yerine “sağlıklı beslenme” odaklı olmasıdır.

Ortoreksiya Nervozanın Nedenleri:

Ortoreksiya nervozanın kesin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte, aşağıdaki faktörler rol oynayabilir:

Psikolojik Faktörler:

Mükemmeliyetçilik, kontrol ihtiyacı veya obsesif-kompulsif eğilimler.
Düşük özsaygı veya beden imajıyla ilgili kaygılar.

Sosyal ve Kültürel Etkiler:

Sosyal medyada sağlıklı yaşam trendlerinin yaygınlaşması (ör. temiz beslenme, detoks diyetleri).
Toplumun “ideal” beden ve sağlık algısı.

Biyolojik Faktörler:

Genetik yatkınlık veya ailede yeme bozukluğu öyküsü.
Beyindeki serotonin ve dopamin gibi nörotransmitter dengesizlikleri.

Kişisel Deneyimler:

Geçmişte diyet yapma, sağlık sorunları veya travmatik olaylar.
Beslenme ve sağlık konusunda aşırı bilgi edinme.

Ortoreksiya Nervozanın Belirtileri:

Ortoreksiya nervozanın belirtileri genellikle beslenme alışkanlıkları ve yaşam tarzı üzerindeki katı kurallarla kendini gösterir:

Beslenme Alışkanlıkları:

Yiyecekleri “sağlıklı” ve “sağlıksız” olarak katı bir şekilde sınıflandırma.
Belirli yiyecek gruplarını (şeker, gluten, süt ürünleri gibi) tamamen reddetme.
Yiyeceklerin hazırlanma şekli veya kaynağı konusunda aşırı takıntı (ör. sadece organik ürünler tüketme).

Psikolojik Belirtiler:

“Yasak” bir yiyeceği yediğinde yoğun suçluluk veya kaygı hissetme.
Beslenme kurallarına uymamanın sağlık üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratacağına inanma.
Sosyal etkinliklerden kaçınma (ör. dışarıda yemek yemeyi reddetme).

Fiziksel Belirtiler:

Besin eksiklikleri nedeniyle yorgunluk, halsizlik veya kilo kaybı.
Sindirim sorunları veya hormonal dengesizlikler.

Sosyal ve Davranışsal Belirtiler:

Beslenme alışkanlıkları nedeniyle sosyal izolasyon.
Yiyecek planlama ve hazırlama için aşırı zaman harcama.

Ortoreksiya Nervozanın Teşhisi:

Ortoreksiya nervoza, DSM-5 veya ICD-11 gibi resmi tanı kılavuzlarında bağımsız bir bozukluk olarak yer almamaktadır. Ancak, aşağıdaki yöntemlerle teşhis edilebilir:

Klinik Değerlendirme: Psikiyatrist veya psikolog, kişinin beslenme alışkanlıkları, düşünce yapısı ve yaşam kalitesini değerlendirir.

Anket ve Ölçekler: Bratman’ın Ortoreksiya Ölçeği (ORTO-15) gibi araçlar, ortoreksik eğilimleri saptamak için kullanılabilir.

Ayırıcı Tanı: Anoreksiya nervoza, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) veya kaygı bozuklukları gibi benzer durumlarla karıştırılmamalıdır.

Fiziksel Muayene: Besin eksiklikleri veya fiziksel sağlık sorunları için doktor muayenesi gerekebilir.

Ortoreksiya Nervozanın Tedavisi:

Ortoreksiya nervozanın tedavisi, multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve genellikle şu yöntemleri içerir:

Psikoterapi:

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Katı beslenme inançlarını ve takıntılı düşünceleri değiştirmeye odaklanır.

Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT): Kişinin değerlerini yeniden tanımlamasına yardımcı olur.

Psikodinamik Terapi: Altta yatan duygusal veya psikolojik sorunları ele alır.

Beslenme Danışmanlığı:

Diyetisyen eşliğinde dengeli ve esnek bir beslenme planı oluşturulur.
Yiyeceklere karşı katı tutumların gevşetilmesi hedeflenir.

Tıbbi Müdahale:

Besin eksiklikleri veya fiziksel sağlık sorunları için doktor gözetiminde tedavi.
Nadiren, kaygı veya depresyon için ilaç tedavisi (ör. SSRI’lar).

Destek Grupları:

Yeme bozuklukları için destek grupları, kişinin sosyal bağlarını güçlendirebilir.

Yaşam Tarzı Değişiklikleri:

Stres yönetimi teknikleri (yoga, meditasyon).
Sosyal etkinliklere katılımı teşvik etme.