Yozgat: Arap Dede Camii
Arap Dede Camii; Yozgat’ın Merkez İlçesi, Tekke Mahallesi, Çamlık Caddesi ile Seyfi Ağa Caddesinin kesiştiği köşede yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.
Caminin kitabesi yoktur. Fakat son cemaat yerinin iki pencere arasında “Maşallah sene H.1327” yazılıdır ki bu tarih (M. 1899 – 1900) muhtemelen caminin tamir tarihidir. Çünkü caminin H. 1 Zi’l – Hicce 1257 / M. 14 Ocak 1842 tarihli bir vakfiyesi vardır. Caminin etrafını (kuzey hariç) çeviren hazire de tespit edilen en eski tarihli iki mezar taşı vardır. Bunlardan “H.1262 tarihli İsmail Ağa’nın eşine” ve diğeri ise “H.174 tarihli Abdullah Efendi’nin eşine” ait olanıdır. Bu iki mezar taşı da bize caminin vakfiye tarihinden önce yapıldığının en güzel örnekleridir.
Harim kareye yakın dikdörtgen planlı düz tavanlıdır. Güneyde eksende yarım silindirik gövdeli bir mihrap, yanında (batıda) yapılmış ahşap minber yer alır. Harimin kuzeyinde önü balkon gibi kuzeye doğru çıkıntı yapan bir mahfil bulunur. Mahfile son cemaat yerinin kuzeydoğusunda, girişin yanındaki oda içerisinde bulunan merdivenle çıkılır. Batıdaki minber çok sade ve ahşaptan yapılmıştır. Doğudaki vaiz kürsüsü ise ince ahşap sütunlar üzerine oturan sade bir kuruluştur.
Harimi doğu duvarda ve batı duvarda birer, güney ve kuzey duvarda ikişer alt pencere aydınlatır. Ayrıca yalnız güney cephede alt pencerelerin üzerinde küçük birer üst pencere daha vardır. Yapının iç ve dışında süsleme yoktur. Harime güney – kuzey eksenindeki yanları profili yuvarlak kemerli bir kapı ile girilir. Harimin kuzeybatı köşesinde kare kaideli, yuvarlak gövdeli bir minare bulunur. Minareye son cemaat yerinin kuzeybatı köşesindeki kapıdan çıkılır. Caminin çift katlı, yanları harimin uzantısı duvarla, alt önü camekânla kapalı çok küçük bir son cemaat yeri vardır.
Son cemaat yeri sonradan ince bir duvarla ikiye ayrılarak doğu tarafı bir oda haline getirilmiştir. Yapı meyilli bir arazi üzerine kurulduğu için son cemaat yeri zeminden yüksekte kalmıştır. Buraya iki taraflı 5 – 10 basamaklı merdivenlerle çıkılır. Son cemaat yerinin önünde ve doğusunda küçük bir haziresi vardır. Caminin etrafı bir duvarla çevrilmiştir. Cami kırma çatılı üzeri oluklu kiremit örtülü geniş saçaklıdır. Yapı sıvalı olduğu için malzemesi hakkında bir bilgiye sahip olamıyoruz. Ama minaresi sarı kesme taştan yapılmıştır. Tavan ve taban ahşap döşemelidir. İldeki önemli tarihi mekânlarındandır.
