Gümüşhane: Uğurtaş Köyü Kiliseleri

Gümüşhane, gezilecek yerler ve tarihiyle dikkat çekiyor. Gümüşhane’nin Torul İlçesi, Uğurtaş Köyü sınırları içerisinde dört tarihi kilise mevcuttur. Kiliseler günümüzde kullanılmamaktadır.

Haber Kaos ekibi olarak, Uğurtaş Köyü sınırları içerisinde yer alan kiliseleri sizler için derledik.

Alpullu Mahallesi Kilisesi 1:

Yapı, Uğurtaş Köyü Alpullu Mahalle yerleşkesinin girişindedir. 8,10 m x 9,37 m ölçülerindeki kilise kapalı yunan haçı plan şemasında düzenlenmiştir. İç mekân, yarı duvara gömülü iki paye, dört sütunla üç nefe ayrılmıştır. Orta nef yan neflerden daha geniş ve yüksek tutulmuştur. Daha geniş ve yüksek tutulan orta nef doğuda içten ve dıştan yuvarlak olarak düzenlenen bir apsisle sonlanmıştır.

Yan nefler doğuda daha kısa tutularak içten yarım daire, dıştan düz duvar şeklinde yapılmıştır. Kademeli kırma çatısı bileği taşı ile örtülüdür. Naos mekânının orta kısmı çokgen yüksek kasnak, üzeri kubbe örtülüdür. Diğer kısımlar beşik tonozludur. Kubbe kasnağında kemerler içerisine yerleştirilen mazgal pencereler vardır.

Kapı, pencere, taşıyıcılar, cephe bitimleri, kemerler düzgün yontma taş malzemeden diğer kısımlar ise yaklaşık 0,80 m kalınlığında moloz taştan yapılmıştır. Giriş kapısı batıdan açılmış olup, girişin hemen üzerinde niş olan sivri kemerli bir alınlık mevcuttur.

Giriş kapısının çevresindeki konsollar ve saçak izlerinden ön kısmında kiborion tarzında uygulamanın olduğu anlaşılmaktadır. Güney cephedeki duvarın ekseninde içi doldurulmuş bir kapı izi gözlemlenmiştir.

Alpullu Mahallesi Kilisesi 2:

Alpullu Mahallesi yerleşkesinin uzağında yer alır. Yakın çevresi eğimli boş arazidir. Yapı, dikdörtgen bir alan üzerine, üç nefli, bazilikal plan şemasında inşa edilmiştir. Doğu cephesinde yer alan üç apsisi ana yapıdan daha dar ve alçak tutulmuştur. Beşik çatısı kademelidir. 13 m x 8,54 m ebatlarındaki yapının iç mekânı iki paye, dört sütunla ile üç nefe ayrılmıştır.

Ortadaki nef yanlardan daha geniş ve yüksek tutulmuştur. Doğu cephesinde apsis ve pastaporion hücreleri yarım daire şeklinde dışa taşkın yapılmıştır. Apsisler yapının diğer duvarlarından daha dar ve alçak tutulmuştur. Apsislerin ekseninde mazgal pencereler vardır. Kapı, pencere söveleri, cephe bitimleri ve kemerler düzgün kesme taş malzemeden, beden duvarları ise moloz taştan örülmüştür.

Kilisenin üst örtüsü içten tonoz, dıştan kademeli beşik çatılıdır. Üst örtünün büyük bir bölümü günümüze kadar sağlam olarak ulaşmıştır. Taşınmazın iç mekânına giriş batı cephenin ekseninde yer alan dikdörtgen bir açıklıktan sağlanır. Yuvarlak kemerli bir alınlığa sahiptir. Kapı sövesini yanlarda yarı suvara gömülü birer başlıklı sütun, üstte yine yarı duvara gömülü yuvarlak kemer sınırlar.

Lento üzerinde 1862 tarih, haç, haça saplı kılıç motifleri yer alır. Tarih kitabesi üzerinde olan nadir kiliselerdendir. Kilisenin iç duvarları sıvalı bazı kısımları boyalıdır. Sütun başlıklarındaki ve pencere kemerlerindeki çiçek motifli kalem işlerinin bir bölümü günümüze gelebilmiştir. Taşıyıcılar birbirlerine ahşap gergilerle bağlıyken günümüzde bu gergiler kesilmiştir.

İstavri Kilisesi:

Yapı, dikdörtgen bir alan üzerine, 12,60 m x 6,70 m ölçülerinde, kapalı Yunan haçı plan şemasında inşa edilmiştir. Kapı, pencere, cephe bitimleri, taşıyıcılar ve kemerler düzgün yontma taş malzemeden, beden duvarları ise moloz taştan örülmüştür.

Taşınmazın doğu cephesinde dışa taşıntılı yapılan yarım daire şeklindeki, apsis ve apsisin iki yanında yine yarım daire şeklinde yapılan birer pastaphorion hücreleri vardır. İç mekânın aydınlatılması apsislerin eksenlerinde yer alan adet mazgal pencereler, cephelere açılan yuvarlak alınlıklı dikdörtgen pencereler ve kubbe kasnağındaki mazgal pencerelerle sağlanmıştır.

Kiliseye giriş, batı cephenin eksenindendir. Dikdörtgen formlu giriş kapısının blok taştan yapılan lentosunun üzerinde sivri kemeri alınlığı vardır. Alınlığın üst kısmında haç motif işlidir. Kapı sövesini yanlarda yarı suvara gömülü birer başlıklı sütun, üstte yine yarı duvara gömülü yuvarlak kemer sınırlar. Kapı nişinin üzerinde boyalı bezeme izleri vardır. Tek kanatlı giriş kapısı ahşap olup orijinaldir.

Kaynaklarda, kilisenin kibarion şeklinde girişinin olduğu ancak günümüze kadar gelemediği bildirilmiştir. İç mekân; iki paye, dört sütunla üç nefe ayrılmıştır. Orta nef yan neflerden geniş ve yüksek tutulmuştur. Orta apsisten pastaforion odalarına açılan yuvarlak kemerli açıklıklar vardır.

Apsislerin yan duvarlarında küçüklü büyüklü nişler yer alır. Üst örtüyü taşıyan sütunlar yekpare taş olup birbirlerine demir kasnaklarla ve birbirlerine demir gergilerle bağlanmıştır. Üst örtünün büyük bir bölümü yıkık olup orta mekânın üzeri yüksek çokgen kasnaklı kubbe ile örtülüdür. Diğer bölümlerin üst örtüsü beşik tonozludur. Sıvaları dökülmüştür. Kalem işi süslemelerinin çok az bir bölümü sağlamdır.

Manatlı Mahallesi Kilisesi:

Yapı, doğu-batı yönünde 10 x 6,70 m boyutlarında üç nefli bazilikal planlı, yonu taş + moloz taş işçiliklidir. Orta nef yan neflerden daha geniş ve yüksek tutulmuştur. Doğuda yer alan orta apsisi dışa çıkıntı yapmaktadır.

Apsislerin ekseninde ve batı duvarının ekseninde birer mazgal pencere ve güney cephede üç adet yuvarlak kemerli pencere yer almaktadır. Çatı örtüsü içten beşik tonoz örtülü olup büyük bir bölümü yıkılmıştır. Üst örtüyü taşıyan sütunlardan sadece bir tanesi ayaktadır.

Yan duvarlarda yer alan yarı duvara gömülü paye ve kemerler halen mevcuttur. Batı cephenin ortasında yer alan giriş kapı lento ve yan söveleri üzerinde haç motifleri işlenmiştir. Lentonun üst kısmı yivli, yuvarlak kemerli bir alınlığa sahiptir. Üst örtüsü çöktüğü için harap durumdadır.

Paylaşın