Yerel seçimlerde birinci parti olma niteliğini de kaybeden AK Parti’de, partililer İstanbul başta olmak üzere CHP’nin kazandığı birçok kentte muhalefette yer alan seçmenlerin AK Parti’nin karşısında ve önde görünen adayda birleştiğine dikkat çekiyor.

Bunun yanı sıra AK Parti ve MHP’li seçmenden de geçiş olduğu ifade ediliyor. AK Partililer muhalefet partilerinin adaylarına giden seçmenlerin, orada kalıcı olabileceği endişesi taşıyor. Partide “Seçmen bir yere yönelmeye başladığında bir kısmı orada kalabilir. Bunun iyi değerlendirilmesi, seçmenin dönüşü için doğru adımlar atılması gerek” deniliyor.

AK Parti, “Gerçek belediyecilik”, “Yeniden İstanbul” sloganları ile girdiği yerel seçimlerde İstanbul hedefini gerçekleştiremediği gibi aralarında Bursa ve Balıkesir büyükşehir belediyelerinin de bulunduğu birçok kenti kaybetti. AK Parti’nin 15’i büyükşehir toplam 39 olan belediye sayısı bu seçimde 24’e düştü. Birinci parti olma niteliğini de kaybeden AK Parti’de kapsamlı değerlendirme süreci başladı.

Gazete Duvar’dan Nergis Demirkaya‘nin haberine göre; Seçim sonrası ilk MYK toplantısında ön değerlendirme yapılırken sonuçların il il, bölge bölge detaylı olarak analiz edilmesi, kayıpların nedenlerinin tespit edilmesi için komisyonlar kurulması kararı alındı. Edinilen bilgiye göre AK Parti MYK’da sosyal politikalar başkanlığından yerel yönetimler başkanlığına tüm birimler alanlarıyla ilgili raporlarını hazırlayacak. Ayrıca kurulacak 5-6 yeni komisyon aracılığıyla seçim sonuçları tüm yönleriyle detaylı olarak incelenecek.

AK Partili bir yetkili A’dan Z’ye tüm alanlarda yapılacak değerlendirme sürecinde partinin en üst organlarından en alt teşkilatlara hataların, eksikliklerin ve çözüm önerilerinin ortaya konulacağını belirterek, “Bunun üzeri örtülemez. Çok iyi bir muhasebe yapılacak. Cumhurbaşkanı da geniş bir çalışmanın titizlikle yapılmasını istedi” dedi.

Seçimlerin ardından ortaya çıkan büyük kayıp sonrası AK Parti MYK ve Kabine’de değişiklik yapılacağı iddiaları gündeme geldi. Ancak parti yöneticileri bu değişikliğin çok hızlı yapılacağı görüşünde değil. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın hem Kabine hem de MYK’da değişiklik yetkisi olduğuna dikkat çeken yöneticiler, “Olağanüstü kongrenin üzerinden çok geçmedi. Yazın olağan kongre sürecini mahalle delegeleri seçimi ile başlatacağız. Bu süreç kendi takvimi içinde ilerleyecek. Bu arada MYK değişimi düşünülebilir ama hemen olmaz, zamana yayılır. Değerlendirme sürecinde ihtiyaçlar ortaya çıkar, genel başkan da yetkisi doğrultusunda gereğini yapar” diyor.

AK Parti yöneticilerine göre 31 Mart seçim sonuçlarının nedenleri komisyonların detaylı analizleri ile ortaya çıkacak, ancak ön değerlendirmelerde şu başlıklar dikkat çekiyor:

Seçim yenilgisinde tek neden yok

AK Parti’nin 22 yıllık iktidarında ikinci parti durumuna gerilediği ilk seçim yenilgisinde ekonomik sorunların ve aday tercihlerinin etkili olduğu konuşuluyor. AK Partili yetkililerse bu bakışın bir “ezber” olduğunu, yaşanan kayıplarda bir değil onlarca neden bulunabileceğini ve bunların hepsinin tespit edilmesi gerektiğini ifade ediyor. İl il, ilçe ilçe yapılan değerlendirmelerde kimi yerlerde emeklilerin, kimi yerlerde kentteki altyapı sorununun, kimi yerlerde belirlenen adayın, kimi yerlerde ise tarımsal bir ürünle ilgili alınan kararın etkili olabileceğini, tüm bunların ortaya çıkarılacağını ifade ediyor.

31 Mart yerel seçimlerine katılım oranı mayıs seçimlerine göre yüzde 10 oranında düşüş gösterdi. AK Partili yetkililer sandığa gitmeyen seçmenin büyük kısmının kendi seçmenleri olduğunu belirterek, “Tepkili seçmenlerimizin bir kısmı AK Parti dışında bir partiye oy veremeyeceği için sandığa gitmedi. Ayrıca gidip boş oy verenler oldu. Bu da sonuçta ciddi etki yarattı” diyor.

AK Parti ve MHP’nin oluşturduğu Cumhur İttifakı yerel seçimde 30 büyükşehir, 29 ilde iş birliği yaptı, 22 ilde ise AK Parti ve MHP adayları yarıştı. İki partinin yarıştığı illerden Afyon, Amasya, Kastamonu, Kırıkkale, Kilis, Kütahya, Uşak’ı CHP, Yozgat’ı Yeniden Refah Partisi, Nevşehir’i İYİ Parti, Sivas’ı ise BBP adayı kazandı. AK Parti’nin yaşadığı yenilgide bu illerle ilgili iş birliği kararlarında hatalar yapılmış olabileceği ya da kampanya sürecindeki sıkıntılar nedeniyle bu sonuçla karşılaşılmış olabileceğini, analiz sürecinde bunun da ortaya çıkacağı belirtiliyor. Parti yöneticileri, “İttifakta doğru tespitler yapılmamış olabilir. CHP’nin aradan çıkma ihtimalinin bulunmadığı yerlerde yarışmak gerekirdi” diyor.

Seçimlerde merkezi hükümetin yaptığı yol, köprü, havalimanı, savunma sanayi ürünleri gibi büyük projeler de kampanya konusu yapıldı, AK Partililer bu hizmetlerin yerel seçimde de oya dönüşmesini bekledi. Ancak beklenen sonuç çıkmadı. AK Partili bir yönetici, “Büyük projeler yapıyorsunuz ama insanlar o büyük köprüden akaryakıt pahalı diye geçemiyorsa, o hızlı trenden parası olmadığı için yararlanamıyorsa karşılığı olmuyor. Makro anlamda çok hizmet yapılabilir ama mikro düzeyde de insanların cebine giren, onlara dokunan hizmetler olmalı. Seçmen kararında büyük projeler değil, onlara dokunan küçük projeler de etkili olmuş görünüyor” dedi. Bu yorum İstanbul seçiminde tartışma konusu olan kent lokantalarını akıllara getirdi.

AK Parti’de seçmenin kanaatinin son bir hafta içinde değiştiği görüşü hakim. Bu tutum değişikliğinde de Ankara ve İstanbul mitinglerinde emeklilerle ilgili müjde beklentisinin gerçekleşmemesinin etkili olduğu değerlendiriliyor. Son hafta kanaatini değiştiren seçmenin tepkiyle ya sandığa gitmediği ya da gidip başka partiye oy verdiği ifade ediliyor.

AK Parti içinde, seçim yenilgisinde bir neden olarak da parti teşkilatındaki sorunlar gösteriliyor. Adayla il ilçe teşkilatları arasında yaşanmış sorunlar, uyum sağlanamaması, aday gösterilmeyen belediye başkanlarının çalışmaması, hatta kampanyaya zarar veren tutum alması gibi durumların kayba yol açtığı vurgulanıyor.

AK Partililer de CHP’liler de İstanbul başta olmak üzere CHP’nin kazandığı birçok kentte muhalefette yer alan seçmenlerin AK Parti’nin karşısında ve önde görünen adayda birleştiğine dikkat çekiyor. Bunun yanı sıra AK Parti ve MHP’li seçmenden de geçiş olduğu ifade ediliyor. AK Partililer muhalefet partilerinin adaylarına giden seçmenlerin, orada kalıcı olabileceği endişesi taşıyor. Partide “Seçmen bir yere yönelmeye başladığında bir kısmı orada kalabilir. Bunun iyi değerlendirilmesi, seçmenin dönüşü için doğru adımlar atılması gerek” deniliyor.

Dün yapılan yerel seçimlerin sonuçlarına bakıldığında, başta büyükşehirler olmak üzere ekonomik krizden olumsuz etkilenen seçmen iktidara, yerel seçimde faturayı kesti.

31 Mart yerel seçimlerine, ittifaksız giren Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 1977 seçimlerinden sonra resmi olmayan sonuçlara göre birinci parti konumuna yükselerek kendi açısından tarihi bir “zafere” imza attı. İktidardaki, Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) ise yarışı ikinci sırada tamamladı ve 22 yıllık iktidarında ilk kez seçim yenilgisi aldı.

Türkiye genelinde CHP yüzde 37.7, AKP yüzde 35.5, Yeniden Refah Partisi yüzde 6.2, DEM Parti yüzde 5.7, MHP yüzde 5, İYİ Parti ise yüzde 3.8 oy aldı. CHP bu sonuçla, 1989’da Sosyal Demokrat Halkçı Parti’nin yerel seçimlerde kazandığı başarıyı da oy oranıyla aşmış oldu.

Yerel seçimlerinde sürpriz yapan bir başka parti ise Yeniden Refah oldu ve ilk kez girdiği yerel seçimlerde, oy oranıyla üçüncü siyasi parti konumuna yükseldi.

BBC Türkçe’den Ayşe Sayın’ın haberine göre, yerel seçimlerin dikkat çeken sonuçları şöyle: Seçim sonuçları, genel seçimler ile yerel seçim dinamiklerinin farklı olduğunu ortaya koydu.

2023’te ekonomik krize karşın, AKP’nin cumhurbaşkanlığı ve genel seçimleri kazanması, “boş tencerenin seçmende karşılığı olmadığı” yorumlarına neden olmuştu.

Başta büyükşehirler olmak üzere ekonomik krizden olumsuz etkilenen seçmen iktidara, yerel seçimde faturayı kesti. CHP, elindeki Ankara, İstanbul, İzmir, Antalya’nın yanı sıra Bursa’yı da kazanarak, Türkiye’nin en büyük 5 ilinde yerelde iktidar oldu.

“CHP ‘cam tavanı’ kırdı”

“Altılı Masa”da yer alan muhalefet partileri yerel seçimlere “ittifaksız” girdi. 2023 yerel seçimlerinde Millet İttifakı içinde yer alan siyasi partilerden CHP dışındaki siyasi partiler varlık gösteremedi.

Seçimlere “hür ve müstakil” girme kararı alan ve ittifak önerilerini reddeden İYİ Parti, kurulduğu günden bu yana en düşük oy oranını aldı ve 2019’daki oylarının yaklaşık yarısını kaybetti.

Stratejik oy kullanan seçmen, liderlerin yapamadığı ittifakı sandıkta yaptı ve CHP, büyükşehirlerin yanı sıra, il belediyelerinin de büyük bölümünde yarışı önde bitirdi.

CHP ise tekrar açıldığı 1980 darbesinden sonra, Genel Başkan Özgür Özel’in “cam tavan” olarak ifade ettiği yüzde 25’lik oy oranını ilk kez aşmış oldu.

Yıllardır, Ege, Akdeniz ve Trakya’dan oy alması nedeniyle “kıyılar partisi” olarak anılan CHP; Türkiye’nin geniş yelpazesinde belediyeleri kazandı. AKP’nin en güçlü olduğu yerlerden Adıyaman’ın yanı sıra Kırıkkale, Kilis, Giresun, Denizli, Afyonkarahisar, CHP’nin sürpriz yaptığı iller.

Yeniden Refah, AKP’nin kalelerini sarstı

Eski başbakanlardan Necmettin Erbakan’ın oğlu Fatih Erbakan’ın 2018’de kurduğu Yeniden Refah Partisi, 2023’te Cumhur İttifakı’nda yer almış ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a destek vermişti.

İttifaktan kopan Yeniden Refah, kendi adaylarıyla girdiği ilk yerel seçimde oylarını CHP’den sonra en çok artıran parti olmasının yanı sıra, AKP’nin kalelerini sarstı; birçok yerde oyunu aşağı çekti.

Resmi olmayan sonuçlara göre Şanlıurfa ve Yozgat’ı AKP’den aldı. Yeniden Refah, AKP’nin 2019’da yüzde 70 oy aldığı Konya, yüzde 63 aldığı Kayseri’de ikinci parti oldu, AKP bu illerde yüzde 20’lere yaklaşan oy kaybı yaşadı.

Bu sonuçlar, memnuniyetsiz AKP seçmeninin, Yeniden Refah’ı tercih ettiğini ortaya koydu.

2019’da seçimlerinde o zamanki adıyla HDP, batıda aday çıkarmayarak CHP adaylarını desteklemişti. DEM Parti, Doğu ve Güneydoğu’da, kayyuma devredilen belediyelerini büyük ölçüde yeniden kazanmış görünüyor. Ancak, DEM Parti Batı’da hiçbir il veya büyükşehir kazanamadı, genel seçimlere göre de oy düşüşü yaşadı.

Bu sonuçlar, özellikle Batı’daki büyükşehirlerde, DEM Parti seçmeninin, stratejik oy kullanarak, seçilme olasılığını güçlü gördüğü CHP adaylarına yöneldiğini gösteriyor. DEM Parti İstanbul Büyükşehir Belediye Başkan adayı Meral Danış Beştaş da, “Aslında, İstanbul’da çıkan sonuç, DEM seçmeninin AKP’yi cezalandırmasıdır” açıklaması yaptı.

2023 seçimlerinde CHP adayı Kemal Kılıçdaroğlu’nun cumhurbaşkanlığı seçimini kaybetmesi, başta CHP olmak üzere muhalif seçmende büyük bir hayal kırıklığı yaratmıştı, “küskün seçmen”in yerel seçimlerde sandığa gitmeyeceği yorumlarına neden olmuştu.

Sonuçlar, CHP’de geçen Kasım ayında yapılan kurultayda yaşanan genel başkan ve parti yönetimindeki değişimin, parti tabanında da karşılık bulduğunu ve sandığa olumlu yansıdığını gösteriyor.

Yerel seçimler, Kasım ayında CHP Genel Başkanı seçilen Özgür Özel ile ona destek veren İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun siyasi kariyeri için kritik bir sınav olarak görülüyordu.

İstanbul’un kazanılması, 2028 seçimlerinde cumhurbaşkanı adaylığı hesabı yapan İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun elinin güçlendirirken, 2023 seçimlerinden yenilgiyle çıkan CHP seçmeninin için yeniden umutlanmasını sağlayabilir.

İktidar partisi, 31 Mart yerel seçimlerinde, başarılı bir sonuç alması halinde, yeni anayasa için düğmeye basmaya hazırlanıyordu. Ancak CHP’nin seçimlerden hem oy oranı hem de moral üstünlüğü ile çıktığı siyasi konjonktür, AKP’nin “yeni anayasa” hesaplarını değiştirmesine neden olabilir.

Yerel seçimlerde 2019’da olduğu gibi AKP ile ittifakla giren MHP, elindeki tek büyükşehir olan Manisa’yı CHP’ye kaybetti. 2019’da 10 olan belediye sayısı gerilerken, AKP ile yarıştığı Tokat, Karaman, Çankırı, Gümüşhane’de AKP’den belediyeyi aldı.

İttifak ortağı AKP gibi oyları 2019’a göre gerileyen MHP; 2019’da bağımsız olarak seçilen ve daha sonra CHP’ye geçen Kırklareli ile daha önce HDP’nin kazandığı Kars’ta seçim yarışını önde götürüyor.

İYİ Parti ve Meral Akşener

Seçimlere “hür ve müstakil” girme kararı alan İYİ Parti Genel Başkanı Meral Akşener, bu kararın sorumluluğunu aldığını ve sonuçlarına göre de gereğini yapacağını açıklamıştı. İYİ Parti seçimlerde büyük oy kaybı yaşadı ve sadece bir il belediyesi (Nevşehir) kazandı.

Seçim sonuçlarına ilk tepki Genel Başkan Yardımcısı Bilge Yılmaz’dan geldi ve görevinden istifa etti. Yılmaz, Akşener’e de istifa çağrısı yaptı. Parti Sözcüsü Kürşad Zorlu da sosyal medya hesabından “Halkımızın sandıkta vermiş olduğu karara elbette saygı duyuyoruz. Bu sonuçları en doğru şekilde okuyarak yol haritamızı belirleyeceğiz” dedi.

Seçim sonuçları, Genel Başkan Akşener’in de koltuğunu sarsabilir ve parti içinde olağanüstü kurultay tartışmalarını başlatabilir.

“31 Mart 2024 Mahalli ve İdari Yerel Seçimleri” dünya medyasında geniş yankı buldu. Yabancı basın, muhalefetin AK Parti ve Erdoğan iktidarına ağır bir darbe indirdiği yorumunda bulundu.

Birleşik Krallık merkezli haber ajansı Reuters, seçim sonuçlarına ilişkin, “Türkiye’nin yeniden canlanan muhalefeti yerel seçimlerde Erdoğan’ı devirdi” yorumunda bulundu.

Seçimlerde Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve partisini cezalandırarak muhalefeti yeniden siyasi bir güç haline getirdi ve İstanbul Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nu cumhurbaşkanının gelecekteki başlıca rakibi olarak güçlendirdi.

İmamoğlu, Türkiye’nin en büyük şehri olan İstanbul’daki belediye başkanlığı yarışında yaklaşık yüzde 10 puan farkla kazandı.

Analistler, Türkiye’yi yirmi yılı aşkın süredir yöneten Erdoğan ve AK Parti’nin, yükselen enflasyon, memnuniyetsiz İslamcı seçmenler ve İstanbul’da İmamoğlu’nun CHP’nin laik tabanının ötesinde bir cazibeye sahip olması nedeniyle anketlerde öngörülenden daha kötü bir performans sergilediğine dikkat çekiyor.

2008’de siyasete giren ve analistler tarafından potansiyel bir cumhurbaşkanı adayı olarak görülen eski bir işadamı olan 53 yaşındaki İmamoğlu, “Vatandaşlarımızın bize olan teveccühü ve güveni gerçekten de ortaya çıktı” dedi.

ABD merkezli Associated Press (AP) haber ajansı, “İlk sonuçlar, Türkiye’nin ana muhalefet partisinin pazar günkü yerel seçimlerde kilit şehirler üzerindeki kontrolünü korumaya kararlı göründüğünü gösterdi” yorumunda bulundu.

Haberin devamında, şu ifadeler yer aldı: “Seçimler, beş yıl önce muhalefete kaptırdığı önemli kentlerin kontrolünü geri kazanmaya çalışan Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın popülaritesinin barometresi olarak görüldü.”

AP, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun ilk açıklamalarında yer verdi. İmamoğlu, geçtiğimiz saatlerde yaptığı açıklamada, “Vatandaşımızın teveccühü karşılığını göstermiş durumda” demişti.

Almanya’da yayınlanan BILD ise, “Erdoğan yenilgi tehdidiyle karşı karşıya” başlığını kullandı. “Pazar akşamı devlet medyasında yer alan habere göre, İstanbul ve Ankara gibi önemli kentlerde muhalefet önde” ifadelerinin yer aldığı haberde, “Bu seçimler, Erdoğan için önemli bir sınav olarak görülüyor” denildi.

Birleşik Krallık merkezli BBC, “Türkiye’nin ana muhalefet partisi, İstanbul da dahil olmak üzere bazı büyük kentlerde liderliği ele geçirdi” ifadeleriyle ilk sonuçları değerlendirdi. 2019’da kentte liderliği kazanan muhalif belediye başkanı Ekrem İmamoğlu, ilk sonuçlardan ‘çok mutlu olduğunu’ söyledi.”

“Recep Tayyip Erdoğan’ın muhalifleri Türkiye’nin önemli şehirlerinde seçim liderliğini ele geçirdi” başlığı ile ilk sonuçları duyuran Financial Times’ta (FT), “Pazar günü Türkiye genelindeki kentlerde siyasi çekişmeler yaşandı ancak hiçbiri seçim, Murat Kurum’un muhalefetin önde gelen lideri ve Erdoğan’ın en sıkı rakibi İmamoğlu’nu koltuğundan etmeye çalıştığı İstanbul’daki yankı uyandırmadı” denildi.

“İstanbul’u yöneten, Türkiye’yi yönetir”

Milano merkezli yayın organı Corriere Della Sera, Türkiye yerel seçimlerini anlattığı yazıda, “Kemalistler sonunda zafere ulaştı” ifadesine yer verdi. Ankara sokaklarından alıntı yapan İtalyan basını, “Türkiye laiktir, laik kalacak” tezahuratlarını okuyucularıyla paylaştı.

Resmi olmayan sonuçlara göre, Türkiye genelinde 35 şehirden 81’ini CHP’nin kazandığını yazan basın kuruluşu, AKP merkez binasında “kurşuni bir hava olduğunu” ve bir çok AKP’linin büyük bir yasda olduğunu yazdı. Haberde, “Sultan (Erdoğan), Türkiye’nin ekonomik merkezini geri alamadı” ifadesine yer verildi.

İtalyan basını, özellikle İstanbul’un önemi üzerinde durdu. 516 milyar bütçesiyle Türkiye’deki diğer tüm şehirleri geride bıraktığını belirtti. Corriere Della Sera, Sultan lakabıyla hitap ettiği Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 1994’te söylediği sözleri de hatırlattı: “İstanbul’u yöneten, Türkiye’yi yönetir.”

İtalyan basını, Türk halkının seçim yorgunluğuna da değindi. Eski seçimlere göre çok daha az oy kullanıldığı üzerinde duran Corriere Della Sera, halkın umutsuzluğunun hissedildiğini belirtti. Bunun yanında, Cumhurbaşkanlığı seçimleri sırasında başarısız muhalefet koalisyonundan bu yana elde edilen başarıya da dikkat çekildi.

ABD merkezli Bloomberg, “Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yirmi yılı aşkın bir süre önce iktidara gelmesinden bu yana ana muhalefet partisi karşısında sandıkta şok bir yenilgiyle karşı karşıya” yorumunda bulundu.

Haberin devamında, şu ifadeler yer aldı: İlk sonuçlara göre, Erdoğan’ın AK Partisi Pazar günü yapılan yerel seçimlerde ilk kez ana muhalefet partisi Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) gerisinde kaldı.