Kazakistan’daki protestolar sırasında 19’u güvenlik görevlisi 225 kişinin hayatını kaybettiği duyuruldu. Kazakistan Başsavcılığı, hayatını kaybedenlerden bir kısmının “silahlı çete mensubu” olduğunu öne sürdü.

Kazakistan Başsavcılığı temsilcisi Serik Şalabayev, ülkedeki protestolarda çıkan şiddet olaylarında 225 kişinin hayatını kaybettiğini açıkladı. “Olağanüstü hal sırasında 225 kişinin cenazesi morglara teslim edildi” diyen Kazak yetkili, hayatını kaybeden 225 kişiden 19’unun polis ve asker olduğunu belirtti. Şalabyev, açıklamasında hayatını kaybeden göstericilerden bir kısmının “terör saldırılarına karışmış silahlı çete mensubu” kişiler olduğunu öne sürdü.

Şalabayev, 4 bin 300 kişinin ise yaralandığını açıkladı. Sağlık Bakanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre, 2 bin 600 kişi hastanelerde tedavi gördüğü, bunlardan 67’sinin sağlık durumunun ciddiyetini koruduğu bildirildi. 9 Ocak’ta yapılan açıklamada, ölü sayısının 160 olduğu duyurulmuştu.

Ne olmuştu?

Kazakistan’da Ocak ayı başındaLPG fiyatlarına yapılan zama tepki olarak başlayan protestolar, hükümete karşı gösterilere dönüşmüştü. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, protestoları”darbe girişimi” olarak nitelendirmiş ve terör örgütleri tarafından organize edildiğini savunmuştu.

Gözlemcilere göre, son dönemde meydana gelen huzursuzluklar, ülke yönetimdeki bir iktidar mücadelesine işaret ediyor. Tokayev, 2019 yılında demokratik bir iktidar değişikliği ile yönetimi ülkede 30 yıl boyunca iktidarı elinde bulunduran Nursultan Nazarbayev’den devralmıştı. Protestolar sonrası Tokayev Nazarbayev’i ülkede “zengin bir elit kesime imtiyazlar tanındığı” sözleriyle eleştirirken Nazarbayev’e yakınlığıyla bilinen Kazakistan Ulusal Güvenlik Komitesi Eski Başkanı Kerim Masimov da “devlete ihanet” şüphesiyle tutuklanmıştı.

Kazakistan’daki hükümet karşıtı gösterilerde en az 164 kişi hayatını kaybetti. Daha önce protestolarda 44 kişinin öldüğü duyurulmuştu. Cumhurbaşkanlığı da bugün yaptığı açıklamada, “önemli sayıda yabancı uyruklunun da içerisinde yer aldığı” 6 binden fazla kişinin tutuklandığını duyurdu.

Kazakistan İçişleri Bakanlığı’ndan bu sabah yapılan açıklamada da ülkede çıkan olaylarda 16 emniyet mensubunun hayatını kaybettiği, bin 300 polis, asker ve diğer emniyet görevlileri ile yakınlarının da yaralandığı kaydedildi. Daha önce yapılan açıklamalarda 16’sı emniyet görevlisi olmak üzere 40 kişinin hayatını kaybettiği belirtilmişti.

Kazakistan Cumhurbaşkanlığı’nın açıklamasında ayrıca ülkede kamu düzeninin yeniden sağlandığı ve göstericilerin işgal ettiği veya ateşe verdiği idari binalarda da kontrolün ele geçirildiği duyuruldu.

175 milyar euro maddi zarar oluştu

Habar 24 televizyonuna açıklamalarda bulunan İçişleri Bakanı Erlan Turgumbayev, gözaltına alınanlara, aralarında 100’den fazla alışveriş merkezine ve banka binasına saldırmak ve tahrip etmek gibi suçların da bulunduğu suçlamalar yöneltildiğini söyledi. Bakan, çoğu emniyet güçlerine ait olmak üzere 400 aracın da gösteriler sırasında tahrip edildiğini belirtti.

Şimdiye kadar meydana gelen olaylarda 175 milyar euro maddi zarar meydana geldiğini de duyuran İçişleri Bakanı, 100 kadar mağaza, dükkan ve banka şubesinin yağmalandığını açıkladı. İçişleri Bakanı Turgumbayev, ülkede kamu düzeni yeniden sağlanana kadar “terörle mücadele operasyonunun” süreceğini de kaydetti.

Normale dönüş için çabalar sürüyor

Rusya haber ajansı Tass’ın bildirdiğine göre de günlerdir gösterilerin damgasını vurduğu Kazakistan’da normale dönüş için çabalanıyor. Ajans, Kazakistan Ticaret Bakanlığı’na dayandırdığı haberinde halkın temel gıda maddeleri ihtiyacının karşılandığını, Enerji Bakanlığı’na dayandırdığı haberinde de enerji ve yakıt dağıtımının da yeniden başlandığını aktarıyor.

Gösterilerin merkezindeki Almatı’da bugün yaklaşık 30 marketin kapılarını yeniden açtığı, geçen hafta göstericiler tarafından kısa süre için işgal edilen havalimanının ise hâlâ kapalı olduğu, ancak yarın açılmasının beklendiği kaydedildi.

Silah sesleri duyulduğuna dair haberler

Rus televizyon kanalı Mir 24 ise Almatı’da bugün silah sesleri duyulduğunu, ancak bunun “emniyet güçlerinin uyarı ateşi olup olmadığının bilinmediğini” aktardı.

Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Cuma günü emniyet güçleri ile orduya bağlı birliklere “terörist” ve “haydut” diye nitelediği göstericilere uyarmadan ateş etmeleri talimatı vermişti. Bunun, özellikle protesto gösterilerinin yoğunlaştığı Almatı’da çok sayıda sivilin hayatına kaybetmesine neden olmasından endişe ediliyor.

Masimov gözaltında

Kazakistan Ulusal Güvenlik Komitesi eski başkanı Karim Masimov’un darbe teşebbüsü iddiasıyla gözaltına alındı. Karim Masimov, ülkede şiddete dönüşen protesto eylemleri nedeniyle geçen hafta Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in kararıyla görevden alınmıştı. Masimov’un başkanlığını yaptığı Ulusal Güvenlik Komitesi, eski Sovyetler Birliği’nden ayrılan ülkede Sovyet istihbaratı KGB’nin devamı niteliğinde bir teşkilat.

Kazakistan günlerdir, son senelerin en şiddetli protesto eylemlerini yaşıyor. Fosil enerji kaynakları açısından zengin olan ülkede LPG zammıyla başlayan gösteriler yıllardır otoriter şekilde yönetilen ülkede meydana gelen en şiddet olaylarına dönüştü. Yaklaşık 30 yıl Moskova’ya yakın Nursultan Nazarbayev tarafından yönetilen ülkede 2019’dan beri Kasım Cömert Tokayev devlet başkanlığı görevini yürütüyor. Eski devlet başkanı Nazarbayev döneminde bakanlık ve başbakanlık görevleri yapan Tokayev, son günlerde yaşanan olaylar üzerine ülkede önce olağanüstü hal ilan etmiş, daha sonra “dış güçlerin saldırısı” olarak nitelediği olaylar nedeniyle Rusya liderliğindeki Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) birliklerinin yardımını istemişti.

Kazakistan hakkında temel bilgiler

Nerede? Kazakistan kuzeyde Rusya, doğuda ise Çin’e komşu. Batı Avrupa büyüküğünde de bir yüz ölçüme sahip.

Neden önemli? Eski Sovyetler Birliği ülkesi olan Kazakistan’ın büyük çoğunluğu Müslüman. Ruslar ise azınlık. Öte yandan ülke küresel petrol rezervlerinin %3’ü ve önemli kömür ve gaz endüstrisi ile geniş maden kaynaklarına sahip.