Türkiye, Hukukun Üstünlüğünde 173 Ülke Arasında 148. Sırada

Türkiye, hukukun üstünlüğü kategorisinde dünyada 173 ülke arasında 148; Avrupa’da 45 ülke içeresinde ise sondan ikinci sırada bulunuyor. Türkiye, haklar kategorisinde ise dünyada 129. sırada; Avrupa’da ise 42. sırada yer alıyor.

Türkiye, temsil kategorisinde dünyada 112. Sırada; Avrupa’da ise yine 42. sırada. Türkiye, katılım kategorisinde ise dünyada 139. durumda; Avrupa’da ise 42. sırada yer alıyor.

Yargıtay 3. Ceza Dairesi, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) cezaevindeki milletvekili Can Atalay ile ilgili kararına uyulmamasına ve AYM üyeleri hakkında suç duyurusunda bulunulmasına karar vermesi Türkiye’de yargı bağımsızlığını ve hukukun üstünlüğünü bir kez daha gündeme getirdi.

Uluslararası kurumların değerlendirmesine göre Türkiye, hukukun üstünlüğü sıralamasında dünyada oldukça alt sıralarda yer alıyor. Uluslararası Demokrasi ve Seçim Yardımı Enstitüsü’nün (International IDEA) 2023 Demokrasinin Küresel Durumu raporuna göre Türkiye 173 ülke içinde hukukun üstünlüğü alanında 148. sırada yer alıyor. Türkiye Avrupa ülkeleri arasında Rusya’dan bile geri durumda. Türkiye’nin geçtiği tek ülke Belarus oldu.

İsveç merkezli International IDEA her sene açıkladığı Demokrasinin Küresel Durumu raporunu kasım ayında açıkladı. 2023 raporu 2022 yılındaki değerlendirmelere dayanıyor. Rapor bu sene önceki yılların aksine tek bir demokrasi endeksi açıklamak yerine dört ana kategoride demokratik değerleri analiz ediyor. Bunlar: Hukukun üstünlüğü, Haklar, Temsil ve Katılım.

Peki, Avrupa’daki en demokratik ülkeler hangisi? Demokratik değerler sıralamasında Türkiye kaçıncı sırada?

173 ülke arasında Hukukun Üstünlüğü kategorisinde Türkiye dünyada 148; Avrupa’da 45 ülke içeresinde ise sondan ikinci sırada bulunuyor. Dünya bu alanda en iyi ülkeler sırasıyla Danimarka, Norveç, Almanya, İsviçre ve İsveç. Değerlendirme 0-1 arası puan üzerinden yapılırken 1 en iyi anlamına geliyor. Danimarka’nın notu 0,98 iken Türkiye’nin notu 0,261.

Haklar kategorisinde ise Türkiye dünyada 129. sırada; Avrupa’da ise 42. sırada yer alıyor. Zirvede yine Danimarka bulunurken ardından Almanya ve İsviçre geliyor. Türkiye bu alanda Belarus’un dışında Rusya ve Azerbaycan’ın üzerinde kendine yer buldu.

Temsil kategorisinde ise Türkiye dünyada 112. Sırada; Avrupa’da ise yine 42. sırada. Bu kategoride zirvede İsveç bulunuyor. Katılım kategorisinde Türkiye dünyada 139. durumda; Avrupa’da ise 42. sırada yer alıyor. Bu alanda dünyada en iyi durumdaki ülkeler Danimarka, Finlandiya ve İrlanda.

2022 yılında Almanya da dört kategoride de ilk 10’da yer alarak üstün bir demokratik performans sergiledi. Avrupa’da yerleşik demokrasiler olarak Fransa ve Birleşik Krallık sadece iki kategoride ilk 20’ye girmeyi başardı. Hukukun Üstünlüğü kategorisinde Birleşik Krallık 17., Fransa ise 20. sırada yer aldı. Haklar kategorisinde ise Fransa 27. sırada yer alırken Birleşik Krallık 34. sırada bulunuyor.

2022’de hem puanlara hem de küresel sıralamaya bakıldığında, bazı Doğu AB üyelerinin demokratik performans konusunda geride kaldığı görülüyor. Bunlar; Macaristan, Polonya ve Romanya. Bu ülkeler Hukukun Üstünlüğü sıralamasında ilk 50’de yer alamadı.

Raporda Azerbaycan, Belarus, Rusya ve Türkiye demokratik olmayan ülkeler olarak sıralandı. Puanlara göre Türkiye diğer üç ülkeden biraz daha iyi durumda. Ancak bu ülkelerin hiçbiri dört kategorinin hiçbirinde ilk 100’de yer almıyor. Rapor, “Azerbaycan, Belarus, Rusya ve Türkiye’nin oluşturduğu açıkça demokratik olmayan grup, demokrasinin çoğu göstergesinde Avrupa ortalamasının oldukça altında performans göstererek Avrupa’nın geri kalanından uzaklaşmıştır” sonucuna vardı.

Raporun en önemli bulgularından birisi Avrupa’nın demokratik değerlerin en yüksek olduğu bölge olduğu; ancak son 5 yılda gerilemelerin dikkat çektiği. İngiltere, Avusturya, Hollanda, Portekiz gibi yerleşik demokrasilerde hukukun üstünlüğü başta olmak üzere son 5 yılda önemli düşüşler var.

2017-2022 arasında puanlardaki değişime bakıldığında birçok Avrupa ülkesi Hukukun Üstünlüğü konusunda önemli bir düşüş gösterdi. Yedi AB ülkesinin bu kategorideki puanları 0.05 puandan fazla düşmüştür. Bu düşüş özellikle Portekiz, Avusturya, Hollanda ve Macaristan’da belirgin olmuştur. Belarus’tan sonra en büyük düşüş Birleşik Krallık’ta görüldü.

Küresel kötüleşme sürüyor

Rapora göre, dünyanın her bölgesinde demokrasi daralmaya devam etti. Araştırmaya katılan 173 ülkenin neredeyse yarısında sivil özgürlüklerden yargı bağımsızlığına kadar uzanan 17 ölçüt temelinde son beş yılda demokratik performansın en az bir temel göstergesinde düşüş yaşandı.

Rapora göre bu gerileme, yasaları uygulamakta ve siyasetçilerden hesap sormakta zorlanan resmi ‘denge ve denetleme mekanizmalarının’ (seçimler, parlamentolar ve mahkemeler) erozyona uğramasıyla daha da derinleşti.

(Kaynak: Euronews Türkçe)

Paylaşın

Türkiye’de Avukat Sayısında Rekor Artış!

31 Aralık 2022 itibariyle Türkiye’de avukat sayısı 174 bin 533. 2002 yılı sonunda avukat sayısı 46 bin 552 iken, bu sayı 2012 yılı sonunda 78 bin 218, 2017 yılı sonunda 106 bin 496’ya yükseldi.

Artış son 5 yılda ise avukat sayısı iyice hızlandı. 2017-2022 arasında avukat sayısı yüzde 64 artarak 175 bine dayandı. 2022 sonunda 174 bin 553 avukatın 82 bin 237’si kadın. Başka bir ifadeyle her 100 avukattan 47’si kadın.

Adalet Bakanı Yılmaz Tunç hukuk fakültesi öğrencilerinin artık mezun olur olmaz avukatlık sınavına başlayamayacağını açıkladı. Hukuk fakültesi mezunları artık önce hukuk mesleklerine giriş sınavını kazanmak zorunda. Gerekçe ise avukat sayısının fazla olması.

Türkiye Barolar Birliği’nin (TBB) verileri avukat sayısının son yıllarda rekor seviyede arttığını gösteriyor. 2012’de 78 bin olan avukat sayısı 2022 sonunda 175 bine dayandı. Avukat sayısı son 5 yılda yüzde 64; son 10 yılda ise yüzde 123 artış gösterdi.

Adalet Bakanı Tunç 6 Kasım’da yaptığı açıklamada hukuk fakültelerinin sayılarının ve buna bağlı mezun sayısının fazla olduğunu, bu nedenle hukuk eğitimini daha da güçlendireceklerini söyledi.

Özellikle savunmada görev alan avukatların sayısının fazla olması nedeniyle savunmanın güçlü olması anlamındaki eksiklikleri gelecek süreçte gidermeleri gerektiğini söyleyen Tunç şöyle konuştu:

“Kontenjanlarla ilgili sınırlama yapılmıştı, şu anda 125 bin. 100 bine düşürülmesi noktasında çalışmalarımız var. Hukuk fakültesinden mezun olanlar, artık avukatlık stajına başlayamayacaklar ya da hemen hakim, savcı sınavına giremeyecek. Öncelikle hukuk mesleklerine giriş sınavını kazanacaklar.”

Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) verilerine göre Türkiye’de devlet ve vakıf olmak üzere en az 81 hukuk fakültesi var. Buna KKTC’deki üniversiteler dahil değil. Bazı üniversitelerin burslu bölümleri de olduğundan bölüm sayısı 113. Yine YÖK verilerine göre hukuk fakültelerinin kontenjanı 16 binin üzerinde ve 2022 yılında 15 bin 740 öğrenci hukuk fakültelerine yerleşti.

TBB’ye göre 31 Aralık 2022 itibariyle Türkiye’de avukat sayısı 174 bin 533. Son 25 yıldaki değişime bakıldığında ise avukat sayısı katlanarak hızla yükseldi. 2002 sonunda avukat sayısı 46 bin 552 idi. Bu sayı 2012 sonunda 78 bin 218’e yükseldi. 2017 sonunda avukat sayısı 106 bin 496 oldu.

Artış son 5 yılda ise iyice hızlandı. 2017-2022 arasında avukat sayısı yüzde 64 artarak 175 bine dayandı. TBB verilerine göre 2022 sonunda 174 bin 553 avukatın 82 bin 237’si kadın. Buna göre her 100 avukattan 47’si kadın.

En fazla avukatın olduğu şehirlerde İstanbul, Ankara ve İzmir olarak öne çıkıyor. İstanbul ve Ankara’da iki ayrı baro bulunuyor.

Türkiye 139 ülke arasında 117. sırada

Türkiye, 2021 Hukukun Üstünlüğü Endeksi’nde (Rule of Law Index) 139 ülke arasında 117’inci sırada yer almıştı. Türkiye yolsuzlukla mücadele konusunda ise 134 ülke arasında 69’uncu sırada bulunuyor.

(Kaynak: Euronews Türkçe)

Paylaşın

Adliyede ‘Tutuklama’ Krizi

Ankara Adliyesi’nde bir süredir bazı sulh ceza hâkimlikleri ile Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı arasında “tutuklama krizi” yaşandığı ortaya çıktı. Sulh ceza hâkimlikleriyle ilgili adliyede oluşan bu rahatsızlık, savcılık yetkilileri tarafından HSK’ya da iletildi. Savcılık ile hâkimler arasındaki gerginliğin devam ettiği belirtildi.

Özellikle bazı suç örgütlerine yönelik düzenlenen operasyonlarda tutuklamaya sevk edilen kimi şüphelilerin serbest bırakılmasının savcılıkta rahatsızlık yarattığı bildirildi. Hatta başsavcılık yetkililerinin, bekledikleri tutuklama kararlarını vermeyen sulh ceza hâkimlerinin değiştirilmesini Hâkimler ve Savcılar Kurulu’ndan (HSK) istediği öğrenildi.

DW Türkçe’den Alican Uludağ’ın haberine göre, başkent merkezli kritik soruşturmalar yürüten Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, son dönemde tutuklamaya sevk ettiği bazı şüphelilerle ilgili sulh ceza hâkimlerinden istediği kararları alamadı.

Uyuşturucu baronu olduğu iddia edilen Nejat Daş ve Çetin Gören’in tutuklandığı bataklık operasyonu ile Milli Emlak yolsuzluğu dosyasında bazı şüphelilerin tutuklanmaması, eleştirilen bu kararlar arasında yer aldı. Bataklık soruşturmasında şüphelilere uyuşturucu taşımak için gemisini sattığı iddia edilen iş insanı U.Ş. serbest bırakılmış, ancak hakkında yakalama kararı çıkarılınca bir süre firar etmişti.

Başka bir soruşturmada dolandırıcılık iddiasıyla tutuklanan Doğan Çelik’in itiraz üzerine 11 gün sonra serbest bırakılması da uzun süre tartışıldı.

Serbest bırakıldı, firar etti

Bu durumun son güncel örneği ise iki dosya üzerinde yaşandı. Silah kaçakçılığı, uyuşturucu satıcılığı ve örgüt yöneticiliği iddiasıyla gözaltına alınan Serkan Tosun, 23 Aralık’ta savcılık tarafından tutuklama istemiyle sulh ceza hâkimliğine sevk edildi. Ancak sulh ceza hâkimliği, adli kontrol kararıyla Tosun’u serbest bıraktı.

Tosun, serbest kalır kalmaz kendi aleyhinde verdiği ifadede “Uyuşturucuyu Serkan Tosun’dan alıyorduk” diyen kişiyi pompalı tüfekle ayağından vurdu. Yeniden gözaltına alınan Tosun, sevk edildiği sulh ceza hâkimliği tarafından ikinci kez serbest bırakıldı. Savcılık, karara itiraz etti, yeniden yakalama kararı çıkarıldı. Ancak Serkan Tosun, kayıplara karıştı.

İkinci olay ise 16 milyon euroluk üç ayrı sahte senet düzenlenerek dolandırıcılık yapıldığı iddiasıyla yürütülen soruşturmada gözaltına alınan avukat O.G.’nin serbest bırakılması olayında yaşandı. G., çıkarıldığı Ankara 8. Sulh Ceza Hâkimliği tarafından adli kontrol kararıyla serbest bırakıldı.

Sulh ceza hâkimlikleriyle ilgili adliyede oluşan bu rahatsızlık, savcılık yetkilileri tarafından HSK’ya da iletildi. Savcılık ile hâkimler arasındaki gerginliğin devam ettiği belirtilirken, HSK’nın bu krize nasıl müdahale edeceği ise merak konusu oldu.

Soylu’nun Gül’e karşı kozu

Öte yandan organize suçlara karışan bazı şüphelilerin adliyede serbest bırakılmasının emniyette de eleştiri konusu olduğu öğrenildi. Hatta Serkan Tosun’un serbest kalmasının emniyet kaynakları tarafından haber yaptırılması da bunun işareti olarak yorumlandı. Yargı kulislerinde, İçişleri Bakanı Süleyman Soylu’nun bu durumu, uzun süredir aralarındaki çekişme olan Adalet Bakanı Abdulhamit Gül’e karşı kabinede kullandığı da konuşuluyor.

Paylaşın

Yargıda ‘Eğitimsiz Hakim Ve Savcı’ Krizi

Turgutlu Cumhuriyet Savcısı Nusreddin Saltabaş’ın üstü çıplak şekilde spor yaparken çektiği videoyu TikTok hesabından paylaşması tartışma yaratırken, gözler bir kez daha hâkim ve savcıların eğitimine çevrildi. 15 Temmuz darbe girişiminin ardından yaklaşık 14 bin yeni hâkim ve savcı alındı.

DW Türkçe’den Alican Uludağ’ın haberine göre; Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca, bu hâkim ve savcıların kıdeminin 5 yılın altında olduğunu belirterek, “Herkes meslek içi eğitimden geçirilmeli” çağrısında bulundu. Şanlıurfa’nın Akçakale ilçesinde 12 yaşındaki iki çocuğun “sarkıntılık” suçundan tutuklanması talebini reddeden ve savcının “meslek içi eğitime alınmasını” öneren hakim Ahmet Çakmak, kendisini görevden alan Hakimler ve Savcılar Kurulu’nu (HSK) “Bu mudur tarafsız ve bağımsız yargı?” diyerek eleştirdi.

Eski Yargıçlar Sendikası Başkanı, emekli yargıç Mustafa Karadağ, 2016 yılından sonra alınanların staj yapmadan mesleğe başladığını, liyakatin gözetilmediğini, başarılı adayların mülakatta elendiğini belirterek, hâkim adayı alım yönteminin değiştirilmesi gerektiğini vurguladı.

15 Temmuz darbe girişiminin ardından yaklaşık 4 bin yargı üyesi meslekten ihraç edildi. Darbe girişiminin ardından ilan edilen olağanüstü hal kapsamında çıkarılan kanun hükmünde kararnameyle hakim adaylarının eğitildiği Türkiye Adalet Akademisi lağvedildi.

Bu arada, yazılı sınavda aranan en az 70 puan şartı da kaldırıldı. Alımları doğrudan yapan Adalet Bakanlığı, oluşan boşluğu gidermek amacıyla avukatlara da kontenjan ayırdı. Bu nedenle büyük çoğunluğu avukat olmak üzere yargıya 14 bin yeni hâkim ve savcı alındı. Bu isimler arasında, AKP teşkilatlarında görev yapan çok sayıda avukatın da yer alması tartışma yaratmıştı.

Kıdemsiz hâkim ve savcıların yeterli eğitim almadan göreve başlamaları yargıda gözle görünür sorunlara yol açmaya başladı. Bunun son örneği, Turgutlu Cumhuriyet Savcısı Nusreddin Saltabaş’ın üstü çıplak şekilde spor yaparken çektiği videoyu TikTok hesabından paylaşması oldu. Hâkimler ve Savcılar Kurulu (HSK), Saltabaş’ı açığa almak zorunda kaldı.

Akçakale’de tutuklama tartışması

Şanlıurfa’nın Akçakale ilçesinde görevli savcının 12 yaşındaki iki çocuk hakkında sarkıntılık suçundan tutuklama istemesi de adliyede kriz yarattı. Tutuklama talebini reddeden sulh ceza hâkimi Ahmet Çakmak, HSK’ya yazı yazarak savcının meslek içi eğitime alınmasını önerdi. Ancak HSK, savcıyı eğitime vermek yerine Çakmak’ı görevden aldı.

Hâkimden HSK’ya eleştiri

Hâkim Çakmak, görevden alınmaya sessiz kalmadı. HSK’ya yazı gönderen Çakmak, “Bir hâkim olarak her zaman insan hak ve hürriyetini, özgürlüklerini ve yaşam hakkını savunacağım” dedi. Eski Ankara Başsavcısı Yüksel Kocaman’ın düğününden sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı ziyaret etmesine karşın Yargıtay üyesi yapılmasını eleştiren Çakmak, şunları kaydetti:

“Yargı erkinin tam bağımsız ve tarafsız olması ile birlikte böyle de görünmesi gerekmektedir. Daha önceden Ankara Cumhuriyet Başsavcısı olan Yüksel Kocaman’ın düğünden sonra eşini de gelinlik kıyafetiyle alıp Cumhurbaşkanını ziyarete gitmişti. Şimdi sormak isterim. Bu mudur tarafsız ve bağımsız yargı? Daha sonra HSK tarafından Yüksel Kocaman Yargıtay üyeliğine seçilmiştir.”

Akçakale’deki savcının bu üçüncü hatası olduğunu savunan Çakmak, aynı savcının daha önce hazırladığı bir iddianamede, satırla mağdurun kafasına vurup mağdurda kafatası kemik kırığı oluşmasına sebebiyet verecek şekilde hayatını tehlikeye sokan sanık hakkında herhangi bir adli kontrol veya tutuklama talebinde bulunmadığını kaydetti. Çakmak ayrıca, savcının öldürmeye teşebbüse girme ihtimali bulunan bu dosyayı ağır ceza yerine asliye ceza mahkemesinde açtığına dikkat çekti.

Yargıda adli vakalar arttı

Yargıda benzer vakalar yalnızca bu iki olayla sınırla kalmadı. 15 Temmuz’dan sonra birçok hâkim ve savcının adı “FETÖ borsasına” karıştı. AKP’li Burhan Kuzu’nun devreye girmesiyle hâkim Cevdet Özkan’ın, uyuşturucu baronu Zindaşti’yi tahliye ettiği iddiası uzun süre gündemden düşmedi.

Antalya’da “dolandırıcılık” ve “tefecilik” suçlarından örgüt lideri olarak yargılanan kişi hakkında beraat kararı veren mahkeme başkanı Ö.İ.’nin, daha sonra aynı sanıkla yemek yediği fotoğraf ortaya çıktı. Bu hâkim, HSK tarafından açığa alındı.

Yine hâkim ve savcıların, özellikle özel hayatlarında yargı yetkisini keyfi şekilde kullandıkları görüldü. Diyarbakır’ın Çermik ilçesinde halı saha maçına çıkan savcı Mehmet Kıran, tartıştığı 14 öğretmeni gözaltına aldırdı. HSK, Kıran’ın görev yerini değiştirdi.

Osmaniye’de görev yapan savcı Mehmet Bülbül, muayene olmak için gittiği Osmaniye Devlet Hastanesi Ortopedi Servisi’nde tartıştığı doktor Kemal Gökhan Günel’i gözaltına aldırdı.

İstanbul’da hâkim Mehmet Yoylu, duruşma sırasında kadın avukatın etek boyunu ölçmeye çalıştı. Görevden alınan Yoylu, bu nedenle Yargıtay tarafından hakaret suçundan 1 yıl 1 ay 18 gün hapis cezasına çarptırıldı.

‘Stajsız alımlar, liyakatsiz atamalar…’

Peki, yargıdaki bu sorunun tam olarak kaynağı ne? Eski Yargıçlar Sendikası Başkanı, avukat Mustafa Karadağ, hâkim ve savcı alım yöntemini eleştirerek, “Yargı düzeni içinde yargıç ve savcı alımlarında mevcut yöntem devam ettiği sürece ne yazık ki biz yargıç ve savcıların kendilerine yaraşır şekilde davranmadıklarını çok göreceğiz” dedi. Karadağ, özellikle 2016 yılından beri mesleğe stajsız alınanlar olduğunu belirterek, şu değerlendirmeyi yaptı:

“Gerekli eğitimi almadan mesleğe başlatılanlar, liyakatin gözetilmediği, yazılı sınav notlarının yüzde 55’e düşürüldüğü, sınavda dereceye giren başarılı adayların ne yazık ki mülakatta elenmesi gibi liyakatsiz davranışları gördükçe ne yazık ki bu tür anılan davranışları, anılan hâkim savcı tipolojisini çok göreceğiz.”

Hâkim-savcı stajının çok önemli olduğunu belirten Karadağ, “Mesleği öğrenme, mesleği sindirme ve davranış şekillerini öğrenme bakımından önemi var. Gerek Bangalor Yargı Etiği, gerekse bizim söylediğimiz Mecelle’deki hâkim ve savcıların niteliğine ilişkin kuralların bir şekilde öğrenilmesi gerekiyor. Eğer sen mesleğine dair bir şeylerini bilmezsen, kendini başka şekilde ifade etme gereği duyarsın” dedi.

“Tahammül sınırlarını aşan bilgisizlik örnekleri”

Karadağ, Akçakale Adliyesi’ndeki hâkimin “Bu savcının eğitime alınması gerekir” demesinin ciddi bir örnek olduğunu vurguladı. “Son 5 yılda alınan yaklaşık 14 bin hâkim ve savcının içinde mutlaka iyileri var ama gerçekten artık tahammül sınırlarını aşan bilgisizlik örnekleri de var” diyen Karadağ, bunun Türkiye açısından çok tehlikeli olduğunu kaydetti. Karadağ, “Hem yargıdaki adalet sisteminin düzeltilmesi hem de insan hak ve özgürlükleri bakımından çok önemli” dedi.

Yargıtay Başkanı da eleştirdi

Yargıtay Başkanı Mehmet Akarca, 6 Ocak’ta Yargıtay’da gazetecilere yaptığı açıklamada, hâkim ve savcıların eğitimsiz olmasından şikâyetçi olmuştu. Yargıda yaklaşık 23 bin hâkim ve savcı olduğunu belirten Akarca, şöyle konuşmuştu:

“En büyük sorun, kaliteli hâkim, savcı, avukat yetiştirememek. En önemli sebeplerinden bir tanesi de hiç kuşkusuz FETÖ’nün Türk yargısına verdiği zarar var. Hukuku bir silah gibi kullandılar. 14 bin hakim savcının kıdemi 5 yılın altında. Hukuk fakültelerinin fazlalığı ortada. Hakim ve savcı yardımcılığı müessesesi getirilmeli. Herkes meslek içi eğitimden geçirilmeli.”

Paylaşın