Aksaray: Yüksek Kilise

Yüksek Kilise; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür. İlçe merkezine yaklaşık 3 km mesafededir.

Kızlar manastırı olarak bilinen kilise, dik kayalar üstüne taş oymadır. İçinde Bizans döneminden kalma bir şapelin bulunduğu yüksek kayanın tepesinde 19.Y.Y’da inşa edilmiştir.

Çok sayıda obsidyenden yapılmış malzemenin bulunduğu kilise çevresi şüphesiz önemli bir neolitik yerleşim merkezidir.

Yüksek Kilise’den Güzelyurt ve Hasan Dağı’nın (3268 m) görünüşü nefes kesecek güzelliktedir. Yüksek kilisenin bulunduğu bölgenin milattan önce 8000 yıllarına dayandığı söylenmektedir.

Bu bölgede çıkan çanak çölmek parçalarının bu çağlara ait olduğu araştırmacılar tarafından anlatılmaktadır. Bu kiliseye paralel olarak iki adet kilise ile bağlantısı olduğu ve jeolojik tedbir olarak kullanıldığı söylenmektedir.

Paylaşın

Aksaray: Aşağı Dikmen Çeşmesi

Aşağı Dikmen Çeşmesi; Aksaray’ın Merkez İlçesi, Aşağı Dikmen Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Aksaray-Niğde karayolunun 2.2 km. doğusundadır.

Üzerindeki kitabeye göre 1340 / 1922 yılında yaptırılmıştır. Sağlam olan çeşmenin suyu akmaktadır. Çeşme, bağımsız meydan çeşmeleri grubundandır. Kuzey-güney yönünde uzanan dikdörtgen bir kütle halindedir. Eserin dıştan yüksekliği 2.38 m., derinliği 0.35 m. dir. Çeşme nişi 1.61 X 0.35 m. ölçülerinde olup doğu-batı doğrultusundaki bir yuvarlak kemerle örtülüdür.

Yuvarlak kemer Rustik tarzda düzenlenmiş kesme taşlardan meydana getirilmiş olup iki yandan yığma ayaklara oturmaktadır. Kemerin kilit taşının yüzeyinde kabartma tekniğinde iki rozet görülmektedir. Niş, kemer ve ayaklar birbirinden profilli bir silme ile ayrılmıştır. Nişin doğu duvarında yerden 0.35 m. yükseklikte ve 0.17 m. uzunluğunda bir lülesi vardır.

Çeşme nişinin doğu duvarında kaş kemerli bir niş görülmektedir. Bu nişin hemen üstünde de 0.27 X 0.25 m. ölçülerinde kitabe yer almaktadır (Çizim: 233). Çeşmenin üst kısmı düzgün kesme taştan eğimli bir çatı şeklinde düzenlenmiştir. Yapının duvarlarında ve kemerinde düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır. Çeşmenin önünde hayvanların su içmesi için yapılmış üçlü su oluğu vardır.

Paylaşın

Aksaray: Molla Çeşmesi

Molla Çeşmesi; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Yukarı Mahalle. Aksaray Caddesi üzerinde yer almaktadır. Yapının üzerinde kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren herhangi bir kitabe bulunmamaktadır.

Yöredeki benzer çeşmelerden hareketle XIX.-XX. yy’da inşa edilmiş olabilir. Çeşme, teras şeklinde düzenlenmiş karayolunun aşağıda kalan güney yüzünde olup bağımlı çeşmeleri grubundandır. Çeşmede düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır.

Yapı doğu-batı yönünde uzanan yatay dikdörtgen bir kütleden oluşmaktadır. Çeşmenin dıştan yüksekliği 3.20 m., genişliği 4.80 m., derinliği ise 0.70 m.’dir. Çeşme nişi 2.70 X 0.70 m. ölçülerinde olup niş doğu batı yönünde bir sivri kemerle örtülüdür. Eserin güneye bakan ön cephesi sade bir sivri kemerle hareketlendirilmiştir.

Bu kemer iki yandan yığma ayaklara oturmaktadır. Çeşme nişinin kuzey duvarında, su yalağının hemen başlangıcında iki adet lüle ile sivri kemerli iki adet küçük niş yer almaktadır. Çeşmenin önünde doğu-batı yönünde uzanan bir yalak vardır. Sağlam olan çeşmenin suyu hala akmaktadır.

Paylaşın

Aksaray: Sulu Çeşme

Sulu Çeşme; Aksaray’ın Güzelyurt İlçe merkezinin kuzeybatısındaki Göller Mevkiinde bir tarla duvarında yer almaktadır. Yapının üzerinde kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren herhangi bir kitabe bulunmamaktadır.

Yöredeki benzer çeşmelerden hareketle XIX.-XX. yy’da inşa edilmiş olabilir. Çeşme, bağımlı çeşmeleri grubundandır. Çeşmede düzgün kesme taş malzeme kullanılmıştır. Yapı kuzey-güney yönünde uzanan yatay dikdörtgen bir kütleden oluşmaktadır.

Çeşmenin dıştan yüksekliği 3.04 m., genişliği 4.47 m., derinliği ise 0.58 m.’dir. Çeşme nişi 4.47 X 0.58 m. ölçülerinde olup niş doğu batı yönünde bir sivri kemerle örtülüdür. Eserin batıya bakan ön cephesi sade bir sivri kemerle hareketlendirilmiştir.

Bu kemer iki yandan yığma ayaklara oturmaktadır. Ayaklar ve kemer birbirinden profilli silmelerle ayrılmaktadır. Çeşme nişinin kuzey duvarında, bir adet lüle, önünde ise bir yalak yer almaktadır. Sağlam olan çeşmenin suyu akmamaktadır.

Paylaşın

Aksaray: Ilısu Köprüsü

Ilısu Köprüsü; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Ilısu Kasabası sınırları içerisinde yer almaktadır. Köprü, Ulu Irmak üzerinde inşaa edilmiştir.

Köprü üzerinde kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren bir kitabe bulunmamaktadır. Roma döneminin ihtişamlı eserleri özellikle köprüleri göz önüne alındığında Roma mimarisine yakışmayacak derecede kaba bir eser olduğu gayet açıktır.

Ayrıca, yöredeki, dini, sivil ve su mimarisinde atkı kemeri, sevilerek uygulanmış bir gelenektir. Kemer gözünün atkı kemeri ile desteklendiği, yöredeki tek örnek olması açısından da önemlidir. Köprü, inşa tekniği göz önüne alındığında Roma döneminden ziyade Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde XIX.-XX. yy’da yapılmış olmalıdır.

Sağlam olan köprü ulaşıma kapatılmıştır. Yörede bol bulunan ve “cingi taş” olarak adlandırılan volkanik taş malzeme ile köylünün “kuru kayma” dediği yığma tarzında inşa edilmiştir. Yapıda hiç harç kullanılmamıştır. Yapı, yolu düz olan köprüler grubuna girmektedir.

Doğu-batı yönünde uzanan köprü yaklaşık 30 m. uzunluğunda olup üç gözlüdür. Gözler yuvarlak kemerli olup her birisi içten dörder adet atkı kemeri ile desteklenmiş beşik tonoz şeklinde örtüye sahiptir. Gözlerden batıdaki en büyüğü olup 5.90 m. genişliğinde; doğudaki kemer gözü ise 4.10 m. genişliğinde olup kısmen toprak dolmuştur.

Köprünün selyaranları yoktur. Ancak doğudaki iki göz arasındaki ayak doğrudan kaya üzerine oturtulmuş olup “L” şeklinde bir kademe yapmaktadır. Köprünün mansab cephesi düzgün bir görünüm arz etmesine karşın, menba cephesi ayakların oturduğu kayalık zeminler nedeniyle doğudan batıya doğru kademeli bir şekilde düzenlenmiştir.

Paylaşın

Aksaray: Yaprakhisar Köprüsü

Yaprakhisar Köprüsü; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Yaprakhisar Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Aksaray İl Merkezi’ne 30 km., Güzelyurt İlçe Merkezi’ne 11 km. mesafededir.

Kitabesine göre 1338 R.- 1341 H. / 1922 yılında yaptırılmıştır. Sağlam olan köprü halen köylüler tarafından aktif olarak kullanılmaktadır.

Yolunun uzunluğu 32.70 m., genişliği de 3.90 m.’dir. Kuzey-güney yönünde uzanan yolu iki yöne eğimli köprüler grubundandır. Ortadaki sivri diğerleri yuvarlak kemerli dört göze sahiptir.

Köprünün orta gözü sivri kemerli olup 6.80 m. genişliğindedir. Menba yönünde büyük gözün iki yanında üçgen formunda birer sel yaran bulunmaktadır. Gözlerden kenarlarda olanları yarı yerine kadar toprakla dolmuştur.

Düzgün kesme ve kaba yonu taş malzemeden inşa edilmiştir. Köprü yolunun her iki yanında yer yer taş korkulukların kalıntıları görülmektedir.

Paylaşın

Aksaray: Abdulhadi Türbesi

Abdulhadi Türbesi; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi’nin 12 km. güneyindeki Ilısu Kasabası’nda mezarlık içinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Türbenin üzerinde ne zaman ve kim tarafından yaptırıldığın gösteren bir kitabe bulunmamaktadır. Türbe, mezarlığın içinde ve meyilli bir arazi üzerine inşa edilmiştir. Kaba yonu ve moloz taş malzemeden inşa edilen türbenin doğusuna sonradan eklenmiş mekanlar yer almaktadır. Türbe yörede “Tekke” olarak da anılmaktadır.

Kabrin içinde olduğu türbe ise, kuzey-güney yönünde uzanan dikdörtgen planlı bir yapı olup üzeri de aynı yönde uzanan bir beşik tonozla örtülmüştür. Tonoz işten üç adet atkı kemeriyle desteklenmiştir. Türbenin güneyinde iki adet, kuzeybatısında ise bir tane düz lentolu pencere iç mekanı aydınlatmaktadır. Batı cephe sağır bırakılmışken doğu cephede ek mekanlar yer almaktadır. Kuzey cephenin doğusunda ise dama çıkışı sağlayan bir merdiven bulunmaktadır.

Kuzeydoğu cephedeki düz lentolu bir kapı açıklığı ile iç mekana girilmektedir. İç mekan da sade olup duvarlar, kuzeyde bir, güneyde iki adet düz lentolu pencereler, kuzeyde iki adet, güneydoğuda ise bir adet dikdörtgen formda nişlerle hareketlendirilmiştir. Türbenin içinde baş ve ayak şahideli bir kabir vardır. Şahidlerin üzerinde herhangi bir yazı bulunmamaktadır. Kabrin üzerinde ise ahşap malzemeden basit bir sanduka görülmektedir.

Paylaşın

Aksaray: Baydı Hatun Türbesi

Baydı Hatun Türbesi; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Ihlara Kasabası sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Üzerinde kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren bir kitabesi bulunmamaktadır. Vakıf kayıtlarından hareketle yapı XV. yy başına tarihlendirilmektedir.

Türbe, köyün içine giden yolun sağında çevreye hakim bir tepe üzerindedir. Harap olan yapının özellikle cepheleri sonradan aslına uygun olmayan bir şekilde betonarmeden tamir edilerek dikdörtgen formlu yapı kare şekline dönüştürülmüş; düz dam örtü üzerine kubbe eklenmek suretiyle aslında önemli değişikliklere gidilmiştir.

Yapı, doğu-batı doğrultusunda uzanan düzgün dikdörtgen bir plana sahiptir. Cephelerde moloz taş, köşelerde ise kaba yonu taş malzeme kullanılmıştır. Cepheler sade olup tek hareketlilik doğudaki giriş cephesindedir. Düz lentolu giriş kapısı cephenin kuzeyine kaydırılmıştır. Cephenin ortasına denk gelecek şekilde düz lentolu bir mazgal pencere görülmektedir.

İç mekanda doğu-batı yönünde dikdörtgen planlı olup üzeri aynı yönde uzanan beşik tonozla örtülüdür. Tonoz içten yuvarlak kemer formundaki dört adet atkı kemeriyle desteklenmiştir. Duvarlar sade olup, doğuda giriş kapısı ile bir mazgal pencere, kuzey duvarında iki adet, batı duvarında ise bir tane düz lentolu niş vardır. Türbenin güneyinde kime ait olduğu belli olmayan bir mezar yer almaktadır.

Paylaşın

Aksaray: Selime Sultan Türbesi

Selime Sultan Türbesi; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Selime Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Kaynaklarda Ali Paşa Türbesi, Anonim Türbe ve Selime Hatun Türbesi şeklinde de geçmektedir. Türbenin ne zaman ve kim tarafından yaptırıldığını gösteren bir kitabe mevcut değildir. Bu sebeple tarihlendirme hususunda tartışmalar bulunmaktadır.

Günümüzde oldukça sağlam bir halde olan türbe, kuzey-güney doğrultusunda eğimli bir arazı üzerinde yer almaktadır. 1976 yılına kadar külah tamamen yıkık ve cepheleri ise çatlamış harabe bir durumdayken restore edilerek kurtarılmıştır. Günümüzde cephelerin, de yer yer tuğlaların bozulup döküldüğü görülmektedir.

İki katlı olarak düzenlenmiş olan türbenin alt katı dıştan sekizgen içten haç planlı: üst kat ise içten ve dıştan sekizgen bir planlamaya sahiptir. Alt kat, ortadaki kare mekan çapraz, haç kolları sivri beşik tonozlarla örtülü iken üst kat içten kubbe, dıştan sekizgen piramidal bir külahla örtülmüştür. Üst kat, sekizgen bir taş oturtmalık üzerinde yükselmektedir.

Kapı ters “U” biçiminde düzenlenmiş iç içe iki bordürle kuşatılarak kapı dikdörtgen bir çerçeve içine alınmıştır. Sekizgen planlı iç mekan tamamen beyaz sıvalı olup zemin beton kaplıdır. Duvarlar kubbeye kadar moloz taş örgülüdür. Kubbe ise tuğla malzemeden olup bingilere gerek duyulmadan doğrudan duvarlara oturtulmuştur.

İçeride altı tane sanduka bulunmaktadır. Bunlar türbenin onarımında betondan yeniden yapılmıştır. Baş taşları üzerinde temiz ve parlak kafatasları sanduka üzerinde ise kırmızı ay yıldızlı lacivert bayraklar görülmektedir. Alt kata, hafif sola kaydırılmış olan doğuya bakan dikdörtgen şeklindeki kapıdan girilmektedir. Moloz ve kesme taştan yapılan bu bölüm, güzey haç kolunda açılan bir mazgal pencere ile aydınlatılmıştır.

Paylaşın

Aksaray: Belisırma Kaya Camii

Kaya Camii; Aksaray’ın Güzelyurt İlçesi, Belisırma Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Şehir içi ulaşım araçları ile ulaşım mümkündür.

Yapı üzerinde kim tarafından ve ne zaman yaptırıldığını gösteren herhangi bir kitabe yoktur. Etrafında Bizans dönemine ait, kilise, şapel ve mezarlar bulunmaktadır. Ancak kayaya oyma olmasından dolayı hangi döneme ait olduğu belli değildir.

Tamamen ana kayanın oyulması ile elde edilmiştir. İç mekanda yer yer çatlaklar bulunan yapı sağlam olup ibadete açıktır. Caminin sadece batı cephesi mevcuttur. Rastgele oyulmuş merdiven basamakları ile batı cephesindeki kapı açıklığına ulaşılmaktadır.

Yuvarlak kemerli kapı açıklığı dıştaki düz lentolu, içteki yuvarlak kemerli iki kademeli bir niş içine alınmıştır. Girişin yaklaşık 1 m. üstünde yuvarlak kemerli pencere açıklığı görülmektedir. Tamamen ana kayanın oyulması ile meydana getirilen eserin harimi kubbe, giriş ünitesi ise düz dam şeklindedir.

Giriş ünitesine batı cephedeki düz lentolu kapı ile geçilmektedir. Giriş ünitesi 4.26 X 2.14 m. ölçülerinde olup kuzey-güney yönünde uzanan dikdörtgen bir plana sahiptir. Kuzey ve güneyden yerden yükseltişmiş birer sevi vardır. Batı duvarının ortasında giriş kapısı, kapının da hemen üstünde mazgal şeklinde düzenlenmiş bir pencere görülmektedir.

Kıble duvarının ortasında mihrap, iç içe düzenlenmiş farklı kalınlıklardaki dört sivri kemerli bir niş içine alınmıştır. mihrap nişi yarım daire formunda olup altı sıra mukarnas kavsaralıdır. Mukarnaslar basit ve sadedir. İç mekanda minber bulunmamaktadır.

Paylaşın