Artvin: İşhan Kilisesi
İşhan Kilisesi; Artvin’in Yusufeli İlçesi, İşhan Köyü sınırları içerisinde yer almaktadır. Köy dolmuşları ile ulaşım mümkündür.
Düz bir arazi üzerinde yer alan manastır, günümüze kilise ve kuzeybatı yönde bulunan şapelle ulaşmıştır. Yine kilisenin batı haç kolunun, kuzey cephesine bitiştirilmiş ek mekanı bulunmaktadır. Manastırın odak noktasını teşkil eden haçvari planlı olup, dıştan, 34.95×20.75 m. ölçülere sahiptir. 35 m. uzunluğunda 20.75 cm. genişliğinde olan yapı, kubbeli bazilikal plan tipindedir.
Kilisenin doğu cephesi üç kademeli bölümden oluşmaktadır. Dışta, dehlizin alt katı ile yanlardaki pastoforion odalarına ait ortak cephe bulunmaktadır. Ortada apsis, ve dehlizin üst katına ait oda cepheleri, içte ise kuzey ve güney haç kollarının bu yöndeki cephelerinden oluşmaktadır. Kilisede yuvarlak kemerli, dikdörtgen formlu, at nalı biçiminde kemerlerle kuşatılan pencereler bulunmaktadır.
Kilisedeki üçgen alınlıklı bölüm çeşitli yükseklikteki arkadlarla hareketlendirilmiştir. Bu arkadlar iki kademeli sivri kemerlerdan oluşmaktadır. Kemerlerde kaval silmelerle kuşatılmıştır. Kemerler kademelenme yapan duvar payelerine oturtulmuştur. Kuzey ve güney haç kollarındaki cepheler bu tür unsurlarla hareketlendirilmiştir. Güney cephede dışta kalan üçgen alınlık ve bu yöndeki yüzeylerdeki arkadların düzenlenişi doğu cephesindekilerle aynıdır.
Orta arkadın ekseninde düz atkı taşlı, iki kademeli yuvarlak kemerden oluşan, taç kemerle olan 1.95 m genişlikle dikdörtgen bir portal bulunmaktadır. Batı cephe, batı haç kolu, kuzeydeki ek mekan, kuzaybatı ve güneybatı köşe odaları ile kuzey ve güney haç kollarının bu yöndeki cephelerinden oluşmaktadır. Cephe, diğer bölümlerde olduğu gibi kendi içinde dört farklı kademelenme yapmıştır.
Batı cephesinin en dışta kalan kısmı, üçgen alınlığa sahiptir. Batı haç kolunun yüzeyini içermektedir. Burada da doğu cephesinde olduğu gibi yüzey, üçlü arkadlarla hareketlendirilmiştir. Yine burada da, yuvarlak kemerli, dikdörtgen formlu pencereler bulunmaktadır. Pencerenin üstü öncekilerinden farklı olarak, iç bükey olarak yarleştirilmiş bir şerit ve üzerinde iki kademeli korniş bulunmaktadır. Pencerenin altında 1.95 m genişliğinde yuvarlak kemerli dikdörtgen formlu kapı bulunmaktadır.
Kuzey cephe, kuzey haç kolu, kuzey doğu yan mekan, kuzey batı ek mekan, prothesis, dehlizlerin üst katı ve kuzey batı köşe odasının bu yöndeki yüzeylerinden oluşmaktadır. Yapının üstü, üçgen alınlıklı kısımlardan meydana gelen mekanlar çift pahlı, diğer tüm birimler ise tek pahlı çatı ile örtülmüştür. Merkezi mekanın üzeri kubbe ile örtülmüştür. Bu kubbe üçgen prizmalarla oluşturulan sekizgen kasnak üzerine oturtulmuştur. Kasnak içten kubbe, dıştan konik külaha sahiptir.
